Άνεργοι: το «αόρατο» τμήμα της εργατικής τάξης

της Κατερίνας Μαργαρίτη

1.168.761! Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αυτός είναι ο αριθμός στον οποίο ανέρχονται σήμερα οι άνεργοι στη χώρα μας. Από αυτούς, μόνο οι 772.579 είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ, ενώ αυτοί που δικαιούνται το μηνιαίο επίδομα των 360 ευρώ είναι μόνο 187.678 και φυσικά θα το απολαμβάνουν μόνο για 12 μήνες!

Μολονότι η κατάσταση την οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν και η πραγματικότητα την οποία βιώνουν καθημερινά τα θύματα της οικονομικής κρίσης δεν περιγράφονται με την επίκληση και μόνο των ποσοστών που καταγράφονται τους πίνακες των αρμόδιων κοινωνικών υπηρεσιών, οι αριθμοί είναι τρομακτικοί.

Πολλοί από εμάς, δυστυχώς, είχαμε ή εξακολουθούμε να έχουμε την ατυχή εμπειρία της ατελείωτης ουράς στον ΟΑΕΔ, την αγωνία για το αν πληρούμε τις προϋποθέσεις για το πολυπόθητο επίδομα, που όλοι θα έπρεπε να δικαιούμαστε, ή καλύτερα για μια θέση σε ένα εκπαιδευτικό επιδοτούμενο σεμινάριο, ή ακόμα καλύτερα για μια επιδοτούμενη θέση εργασίας με μηδενικές σχεδόν απολαβές και άθλιες συνθήκες εργασίας, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουμε λίγους μήνες επιπλέον παραμονής στη λίστα των προνομιακών «δικαιούχων» του οργανισμού των επαιτών. Πολλά από τα παραπάνω τα διαχειρίζονται οι εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ, παίζοντας το ρόλο και του εργολάβου της ανεργίας.

Περισσότερο, βέβαια, σημαντικό από την κατάθεση μιας παρόμοιας αγωνίας, είναι η συμφωνία όλων πως η απουσία του κοινωνικού κράτους ή του ανάλγητου κράτους είναι κάτι παραπάνω από αισθητή. Εξίσου αναγκαίο, όμως, είναι να συμφωνήσουμε επιτέλους όλοι πως το κράτος όχι μόνο αρνείται να πάρει οποιαδήποτε πρωτοβουλία προς όφελος των ανέργων, αλλά αντίθετα, νομοθετεί για μεγαλύτερες περικοπές εις βάρος τους, όπως ακριβώς και για τους εργαζόμενους, ακριβώς γιατί αυτός ήταν πάντα ο ρόλος του.

Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί του κράτους-πρόνοιας και των διάφορων κοινωνικών υπηρεσιών του, που στόχο είχαν τη μέχρι τώρα αναπαραγωγή και συντήρηση του εργατικού δυναμικού, έχουν αυτόματα μετατραπεί σε όργανα ελέγχου, διακρίσεων και υποτίμησης των ανέργων, καθώς αδυνατούν να παρέχουν έστω και τα ελάχιστα, τώρα που τα ποσοστά της ανεργίας έχουν εκτοξευθεί. Μέσα σε λίγο καιρό το επίδομα έχει υποστεί συνεχείς περικοπές, ενώ οι αλλαγές των προϋποθέσεων για την απόκτησή του, παράλληλα με τις αλλαγές των κριτηρίων, κατακερματίζουν τους άνεργους σε διάφορες υποομάδες που πολύ γρήγορα αποκλείονται από οποιοδήποτε δικαίωμα, πόσο μάλλον αυτό της διεκδίκησης.

Σε αυτά τα πλαίσια, και ειδικά σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης που εντείνουν την ανεργία, γίνεται απόλυτα ξεκάθαρο πως οι κοινωνικές υπηρεσίες του κράτους-πρόνοιας στο σύνολό τους επινοήθηκαν, όχι για μια έστω και πρόσκαιρη υποστήριξη των αδύναμων κοινωνικών ομάδων, αλλά απλά για να επικυρώνουν θεσμικά όλες τις κοινωνικές αντιθέσεις που καθιστούν αυτές τις ομάδες αδύναμες. Το καπιταλιστικό κράτος, λοιπόν, ούτε μπορεί ούτε θέλει να ασκήσει «κοινωνική πολιτική». Ο στόχος του δεν είναι να «καλύψει» τους ανέργους, αλλά να διαιωνίσει την εξαθλίωσή τους, και ακόμα και στο μακρινό ενδεχόμενο της ένταξής τους σε κάποια δουλειά, να φροντίσει ώστε αυτό να γίνει με τους χειρότερους όρους. Και εν μέσω κρίσης χρησιμοποιεί τους άνεργους συνολικά για να χτυπήσει το εργατικό κίνημα. Η κρίση οδηγεί τους καπιταλιστές στην καταστροφή της κορυφαίας παραγωγικής δύναμης της κοινωνίας του εργαζόμενου ανθρώπου, θυσία στο βωμό της κερδοφορίας. Η ανεργία έχει κεντρικό ρόλο σε αυτήν την καταστροφή.

Σήμερα, σε αυτό το ασταθές περιβάλλον απασχόλησης που η καπιταλιστική κρίση έχει δημιουργήσει, ο άνεργος καλείται να παίξει τον άκομψο ρόλο του «κινητικού μισθωτού εργάτη». Στην ανάγκη του να υπερασπιστεί μόνος τον εαυτό του, και όμηρος των γραφείων απασχόλησης, θα αποδεχτεί μια θέση εργασίας, από οποιουσδήποτε όρους κι αν συνοδεύεται αυτή (με ελάχιστο μισθό, χωρίς δικαιώματα κτλ.), με αποτέλεσμα έμμεσα να απειλούνται τα συμφέροντα των εργαζομένων και να προκαλείται με αυτόν τον τρόπο ρήγμα ανάμεσα στις σχέσεις των δύο κόσμων, του κόσμου της εργασίας και του κόσμου της ανεργίας.

Είναι άλλωστε γνωστό πως ιστορικά οι αναρίθμητες στρατιές των ανέργων χρησιμεύουν ως μοχλός τρομοκρατίας και πίεσης για την εργατική τάξη, έτσι ώστε οι εργάτες να αποδέχονται οποιαδήποτε αλλαγή στις εργασιακές τους σχέσεις (περικοπές μισθών, απώλειες δικαιωμάτων) αδιαμαρτύρητα. Επιπλέον οι άνεργοι, ειδικά σε νεότερες ηλικίες, έχουν αποτελέσει πεδίο εφαρμογής κάθε νέου αντιδραστικού μοντέλου εργασίας στο πέρασμα του χρόνου (καταναγκαστική εργασία, δουλειά με το κομμάτι, εθελοντική εργασία, stage, ενοικίαση εργαζομένων κτλ).

Πέρα όμως από αυτό το ρήγμα μεταξύ των δύο κόσμων, ένα σύγχρονο ανεξάρτητο εργατικό κίνημα που θέλει να σέβεται τον εαυτό του δεν μπορεί παρά να αγωνιστεί για την υπέρβαση αυτής της αντίφασης, ώστε να καταστήσει το κομμάτι των ανέργων αναπόσπαστο τμήμα της ταξικής σύνθεσης και δομής του εργατικού δυναμικού, όπως του αρμόζει πραγματικά· και δεν μπορεί να κάνει βήμα πίσω από την επιτακτική ανάγκη της αυτοτελούς συγκρότησης των ανέργων, διακριτής και όχι αντιπαραθετικής με αυτήν των σωματείων. Περισσότερο όμως από όλα τα παραπάνω, πρέπει οι άνεργοι να εξασφαλίσουμε πρώτοι από όλους το δικαίωμά μας να παλέψουμε οι ίδιοι για την υπεράσπιση της ζωής που μας στερούν τόσο βίαια.

Πράγματι, σε καθημερινή βάση ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια σειρά από άλυτα προβλήματα που αφορούν άμεσα στο θέμα της επιβίωσής μας! Ζούμε οριακά, θα υποστούμε ίσως έξωση και αν όχι, τότε θα γίνει διακοπή στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος ή νερού, και αν όχι, θα αγωνιούμε κάθε μέρα να καλύψουμε ζωτικές ανάγκες, όπως της διατροφής και της υγείας μας. Ο μόνος τρόπος να απαντήσει κάποιος στο πρόβλημα της ανεργίας είναι να σπάσει την απομόνωση, να συσπειρωθεί και να διεκδικήσει ό,τι του ανήκει συλλογικά.

Ο μοναδικός τρόπος που οι άνεργοι κατάφεραν ιστορικά να κινητοποιηθούν μαζικά ήταν μόνο όταν προσπάθησαν να διεκδικήσουν τις δικές τους λύσεις στα προβλήματα που γεννά η ανεργία. Τα παραδείγματα οργάνωσης των ανέργων στο παρελθόν είναι πολλά, από τα συμβούλια των ανέργων της Αμερικής το ’29 και τις επιτροπές ανέργων στη Γερμανία το ’30, το κίνημα των καπνεργατών της Καβάλας το ’36 ως την Αργεντινή και το κίνημα των πικετέρος, και τις ομάδες ενάντια στις εξώσεις στην Ισπανία σήμερα.

Η αύξηση των ανέργων θα συνεχίσει να είναι δραματική και η απαίτηση για άμεσες λύσεις επιτακτική. Η ταξική αλληλεγγύη κόντρα στη λογική των «φιλανθρωπικών» καπιταλιστικών επιχειρήσεων και διάφορων ΜΚΟ πρέπει να ενισχυθεί μέσα από τη δράση των ανέργων σε επιτροπές στις συνοικίες όπως και στα σωματεία τους. Παράλληλα, πρέπει να σπάσει ο φόβος και η ηττοπάθεια μέσα από πρωτοβουλίες με αγωνιστικό χαρακτήρα και διάθεση κόντρα στις αντιλήψεις που καλλιεργούν αντιδραστικές δυνάμεις σαν τη Χρυσή Αυγή. Μέχρι τώρα, οι προσπάθειες συσπείρωσης ανέργων σε τοπικό επίπεδο και η κινητοποίηση των σωματείων να οργανώσουν τους ανέργους του κλάδου τους είναι σημαντικές, αλλά πολλές φορές φτάνουν μόνο στο επίπεδο της αλληλεγγύης και της ενημέρωσης, και αυτό δεν αρκεί.

Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να υπάρξει προσπάθεια για την οργάνωση της πάλης των ανέργων. Πάλη που μπορεί και πρέπει να έχει και δικό της περιεχόμενο και μορφές ενάντια στον κατακερματισμό που υφίστανται οι άνεργοι, με μητρώο ή χωρίς μητρώο, με επίδομα ή χωρίς επίδομα, με σωματείο ή χωρίς σωματείο, με καθεστώς επιδοτούμενης εργασίας ή σε καθεστώς ημιαπασχόλησης και ημιανεργίας.

Σημαντική είναι η διεκδίκηση για άμεσες λύσεις στο πρόβλημα της στέγης που αντιμετωπίζουν, στο ζήτημα της καθημερινής τους διατροφής, τα χαράτσια, την εφορία, την υγεία τους, το θέμα της μόρφωσής τους σε μόνιμη βάση μέχρι να βρουν μια αξιοπρεπή δουλειά. Ενάντια στη λογική διαχείρισης της κατάστασης, που εμμένει σε λύσεις που προσδοκούν από το κράτος λίγα ψίχουλα και καλλιεργεί αυταπάτες ότι με ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο όλοι αυτοί οι μηχανισμοί κράτους και ΕΕ θα λειτουργούν για το συμφέρον μας. Χωρίς οι διεκδικήσεις αυτές να εξαντλούνται στους θεσμούς αλληλεγγύης, που έχουν τη δική τους σημασία, δεν μπορούν όμως να αρκούν για όλους και για πάντα, υποκαθιστώντας πολλές φορές και την αναγκαιότητα για πάλη.

Αντίθετα, το στοίχημα είναι πώς ο αγώνας των ανέργων σήμερα θα αποκαλύπτει τις πραγματικές αιτίες που μας έφτασαν ως εδώ, τον πραγματικό ρόλο του καπιταλιστικού κράτους και την απάτη της «κοινωνικής πολιτικής», και θα αποτελεί μέρος ενός ταξικού εργατικού κινήματος, ανεξάρτητου από όλους τους μηχανισμούς του κεφαλαίου που αναπαράγουν και διαχειρίζονται την ανεργία και την εξαθλίωση στην οποία οδηγεί σήμερα το κεφάλαιο εκατομμύρια εργαζόμενους. Το ζήτημα, λοιπόν, του περιεχομένου και των μορφών συγκρότησης των ανέργων αλλά και της σχέσης τους με το εργατικό κίνημα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Με αυτά τα κριτήρια θα πρέπει να συζητήσουμε και να δράσουμε, αποτιμώντας και τη μέχρι τώρα εμπειρία στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *