Το κείμενο δημοισεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ,Τεύχος: 2009 Τεύχος 6
Ο ΤΑΞΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΠΑΛΗ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
του Ελισαίου Βαγενά
H υποστολή της Κόκκινης σημαίας από το Κρεμλίνο το Δεκέμβρη του 1991 σηματοδότησε ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα της σύγχρονης Ιστορίας, την ολοκλήρωση της αντεπαναστατικής διαδικασίας στην ΕΣΣΔ, την ανατροπή του σοσιαλισμού και την παλινόρθωση του καπιταλισμού.
Το ΚΚΕ είχε προειδοποιήσει πως αυτή η εξέλιξη στερούσε από τους λαούς ένα βασικό στήριγμα στον αγώνα για ειρήνη και κοινωνική πρόοδο, την ΕΣΣΔ. Η ζωή επιβεβαίωσε τους κομμουνιστές! Αντίθετα, διέψευσε τις προγνώσεις όλων των άλλων κομμάτων, δεξιών, σοσιαλδημοκρατών και των «μεταλλαγμένων», των πρώην κομμουνιστών, που διέκριναν στην αντεπανάσταση «θετικές εξελίξεις» και «λεωφόρους ειρήνης και ευημερίας».
Σήμερα, σχεδόν 20 χρόνια μετά, το Διεθνές Δίκαιο, όπως το γνώριζαν οι λαοί όταν υπήρχε η ΕΣΣΔ, δεν υπάρχει πλέον. Εχει γίνει «φύλλο και φτερό»! Οι διεθνείς διακρατικοί οργανισμοί έχουν μετατραπεί από τη μια σε «φύλο συκής» για την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και από την άλλη σε πεδίο αντιπαραθέσεων και προσωρινών συμβιβασμών ανάμεσα στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Οι στρατιωτικές δαπάνες αυξάνουν συνεχώς. Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία, το 2008 υπήρξε νέο απόλυτο ρεκόρ στις πολεμικές δαπάνες, που έφτασαν παγκοσμίως τα 1,464 τρισεκατομμύρια δολάρια, αυξημένες κατά 4% σε σχέση με το 2007. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί πως η αύξηση των πολεμικών δαπανών τα τελευταία 10 χρόνια είναι 45%, ενώ κατά 11% αυξήθηκαν μέσα σ’ ένα χρόνο οι μετέχοντες στις λεγόμενες «ειρηνευτικές αποστολές» και «επιχειρήσεις», δηλαδή στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, φτάνοντας τα 187.586 άτομα1.
Οι ΗΠΑ, με το πρόσχημα της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας», έχουν προχωρήσει σε μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις – εισβολές και στην κατοχή χωρών, όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν, παρά το κόστος αυτών των πολεμικών επιχειρήσεων που έφτασε, όπως υπολογίζεται, στα 903 δισεκατομμύρια δολάρια (μόνον για τις ΗΠΑ).
Το ΝΑΤΟ, αυτή η πολιτικο-στρατιωτική μηχανή του ευρω-ατλαντικού ιμπεριαλισμού, διευρύνεται, αναπροσαρμόζεται, με λίγα λόγια «λαδώνεται» και ήδη χρησιμοποιείται στα αιματηρά σχέδια σε βάρος της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων σε πάρα πολλές χώρες σ’ όλον τον κόσμο.
Η ΕΕ, με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), συγκροτεί τον «ευρωστρατό» της και ανοίγει και αυτή ένα δικό της «κύκλο» στρατιωτικών επεμβάσεων, συχνά σε αγαστή συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία, ως ισχυρή κι ανερχόμενη ιμπεριαλιστική δύναμη, με τις πολιτικο-στρατιωτικές συμμαχίες που συνάπτει (Οργανισμός του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας και Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης), κινείται στην ίδια κατεύθυνση της προάσπισης των συμφερόντων της ολιγαρχίας με κάθε τρόπο, ακόμη και με στρατιωτικά μέσα.
Από τα μεγαλύτερα έως και τα μικρότερα ιμπεριαλιστικά κράτη υλοποιείται η τάση αλλαγής των «αμυντικών δογμάτων», που γίνονται απροκάλυπτα επιθετικά στρατιωτικά δόγματα. Σε εξέλιξη έχουμε έτσι «ανθρωπιστικούς πολέμους» και «πολέμους κατά της τρομοκρατίας».
Σε αυτές τις συνθήκες όλο και περισσότερο ακούμε «φωνές» για την ανάγκη του «εκδημοκρατισμού» των διεθνών σχέσεων και των διεθνών διακρατικών οργανισμών. Σύμφωνα με αυτές τις απόψεις, μια νέα «αρχιτεκτονική» θα μπορούσε να αποτρέψει τις πολεμικές συγκρούσεις, να καλλιεργήσει κλίμα «ειρήνης και συνεργασίας», χωρίς να πειραχτούν τα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος.
ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΥ ΔΥΝΑΜΗΣ
ΣΤΗΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑ
Ποιος όμως και γιατί θέτει αυτό το ζήτημα; Πέρα από πολιτικές δυνάμεις που διατυπώνουν ανάλογα αιτήματα, όπως θα δούμε παρακάτω, η ανάγκη «εκδημοκρατισμού» των διεθνών σχέσεων και της «νέας αρχιτεκτονικής τους» έχει τεθεί από τις ηγεσίες ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που θεωρούν ότι στις σημερινές συνθήκες το «ειδικό τους βάρος» στη λήψη των παγκόσμιων αποφάσεων πρέπει να «αναβαθμιστεί», ώστε να αντιστοιχεί στην οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ισχύ τους.
Ετσι οι κυρίαρχοι κύκλοι της Ρωσίας, που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν και τις αντιθέσεις στο εσωτερικό ΕΕ και ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά τα μεγάλα ενεργειακά και άλλα οικονομικά «παιχνίδια» που γίνονται, σταθερά ζητούν μια νέα «αρχιτεκτονική» στην Ευρώπη, όπου δίπλα στον ΟΑΣΕ, στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ θα δοθεί ρόλος και στη Ρωσία, καθώς και στην Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ) που έχει συγκροτήσει η Ρωσία με τις Αρμενία, Καζαχστάν, Κιργιζία, Λευκορωσία, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και άλλες περιφερειακές ενώσεις, όπως η Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) και η Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).
Η Ρωσία προτείνει στην κατεύθυνση αυτή ένα «νέο Ελσίνκι», όπου εκτός των χωρών της Ευρώπης, τις ΗΠΑ και τον Καναδά που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ, θα πάρουν μέρος και οι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί του ΝΑΤΟ, της ΕΕ, αλλά και της ΟΣΣΑ, της ΚΑΚ και της ΕΟΚ. Η αρχή που προβάλλει η ρωσική ηγεσία είναι αυτή της «ενιαίας ασφάλειας», θεωρώντας πως «η αύξηση της ασφάλειας του ενός δε θα πρέπει να βλάπτει την ασφάλεια του άλλου». Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τη Ρωσία, μπορεί να το διασφαλίσει μόνο μια αναμόρφωση των διακρατικών οργανισμών στην Ευρώπη.
Στην πραγματικότητα βέβαια, η παραπάνω γενικόλογη και καμουφλαρισμένα … «ουμανιστική» θέση της Ρωσίας έχει ως βασικό στόχο να εμποδίσει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στο χώρο που θεωρεί δική της «σφαίρα επιρροής» (σε Ουκρανία και Γεωργία), κάτι που έχει χαρακτηριστεί από τη Μόσχα ως «απειλή» για την ασφάλειά της. Ετσι έμμεσα η Ρωσία προσπαθεί να επιβάλει το δικό της «βέτο» στο ΝΑΤΟ, ενάντια στην ένταξη αυτών των χωρών, χωρίς η ίδια να είναι μέλος του.
Μακροπρόθεσμα βέβαια η Μόσχα επιζητεί να αυξήσει το ρόλο της στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, δυναμώνοντας και εμβαθύνοντας τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ, την ΕΕ ή τουλάχιστον με ορισμένες από τις ηγετικές δυνάμεις αυτών των συνασπισμών.
Ανάλογες «εκκλήσεις» για αναμόρφωση των διεθνών οργανισμών γίνονται και από άλλες δυνάμεις. Ετσι, π.χ. και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η διεθνής καπιταλιστική κρίση, έκκληση προς τους G20 για επιτάχυνση της μεταρρύθμισης των οικονομικών θεσμών έκανε η ομάδα των «BRIC» (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), σε ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα στο περιθώριο της συνόδου των υπουργών Οικονομικών του G20 στο Λονδίνο2.
Τα τελευταία χρόνια δυναμώνει και η συζήτηση γύρω από την ανάγκη να προστεθούν νέα μόνιμα μέλη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ [έχει σήμερα 5 μόνιμα μέλη με δικαίωμα βέτο (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία και Γαλλία)] και μάλιστα γίνονται και συγκεκριμένες προτάσεις για την ένταξη της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας και της Γερμανίας, ώστε «η νέα του σύνθεση να αντανακλά τις τρέχουσες παγκόσμιες ισορροπίες και να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα»3. Ωστόσο στις νέες χώρες, στις οποίες ορισμένοι θέλουν να δουν και τη Νότια Αφρική, προτείνεται να μη δοθεί το δικαίωμα του βέτο. Οι προτάσεις συναντούν συχνά την αντίδραση άλλων χωρών (π.χ. το Πακιστάν αντιδρά στην είσοδο της Ινδίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και η Ιταλία στην είσοδο της Γερμανίας)4.
ΤΑ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙ «ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΥ»
ΚΑΙ «ΝΕΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ»
Ολα τα βασικά πολιτικά κόμματα της χώρας μας -πλην του ΚΚΕ- συμμετέχουν στην προσπάθεια διασποράς αυταπατών γύρω από τον εξωραϊσμό του ιμπεριαλιστικού κόσμου.
Ετσι, ο σημερινός πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, ως Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, σε κάθε ευκαιρία δήλωνε την υποστήριξή του στη «νέα αρχιτεκτονική» και στον «εκδημοκρατισμό» των διεθνών σχέσεων: «Η πρόσφατη παγκόσμια κρίση είναι αποτέλεσμα διαφθοράς, αλλά και ουσιαστικής έλλειψης δημοκρατικών κανόνων ή υπονόμευσης της δημοκρατίας. Και πιστεύω ότι, με την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπάρχει ουσιαστική αιχμαλωσία των δημοκρατικών θεσμών από τη συγκέντρωση εξουσίας, από τη συγκέντρωση κεφαλαίου και πολιτικής εξουσίας, σε χέρια λίγων […] Και το ζητούμενο πιστεύω, σε διεθνές επίπεδο είναι ο εκδημοκρατισμός της παγκόσμιας διακυβέρνησης»5.
Ο ίδιος προβάλλει ως σύνθημα «μια ριζοσπαστική και δημοκρατική αναθεώρηση της διακυβέρνησης του πλανήτη μας»6 κι ως αίτημα την «ανάγκη εκδημοκρατισμού του παγκόσμιου συστήματος διακυβέρνησης»μέσω της αύξησης του ρόλου της ΕΕ στις διεθνείς υποθέσεις, την «αναμόρφωση των θεσμών σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδιαίτερα της ενίσχυσης του ΟΗΕ»7. Κάνει λόγο για «εξανθρωπισμό της παγκοσμιοποίησης», για «παγκόσμια αρχιτεκτονική», ώστε να «υπάρξει παγκόσμια δημοκρατική διακυβέρνηση» και προσθέτει πως «θα ήταν ιστορικά τραγωδία εάν, με τις πολιτικές αλλαγές που γίνονται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορέσει να παίξει ενεργό ρόλο, ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας διακυβέρνησης, σε αυτό το νέο πολυπολικό κόσμο που αναδύεται. […] Ενισχύοντας τον ΟΗΕ, να επεξεργαστεί η Ευρωπαϊκή Ενωση την αναμόρφωση των διεθνών Οργανισμών, ώστε να παίξει εποικοδομητικό ρόλο στην ανάπτυξη σχέσεων ισοτιμίας, συνεργασίας όλων των χωρών και ιδιαίτερα, Ηνωμένων Πολιτειών, Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας, αλλά και Αφρικής, ιδιαίτερα Νότιας Αφρικής»8.
Από την άλλη, στελέχη της προηγούμενης κυβέρνησης της ΝΔ διακήρυσσαν πως «εργαζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις, συνεργαζόμαστε και αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για έναν ΟΗΕ δημοκρατικότερο και αποτελεσματικότερο στο σύγχρονο κόσμο»9.
Η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση της ΝΔ φιλοξένησε τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΟΑΣΕ στην Κέρκυραß στα τέλη Ιούνη του 2009 κι εμφανίστηκε θετική προς σχετικές αλλαγές, που τις περιέγραψε και ως «Διαδικασία της Κέρκυρας» (Corfu Ρrocess) με στόχο «την έναρξη ενός δομημένου διαλόγου για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας»10. Μάλιστα η κυβέρνηση της ΝΔ προετοίμασε ένα σχετικό Κείμενο Προβληματισμού το οποίο μοίρασε στα υπόλοιπα κράτη-μέλη του ΟΑΣΕ. «Στο κείμενο αυτό επιβεβαιώνονται οι αρχές του ΟΑΣΕ, υπογραμμίζεται η ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι ανησυχίες της Ρωσίας, επαναβεβαιώνεται η σημασία των ευρωατλαντικών θεσμών όπως το ΝΑΤΟ και η ΕΕ, ενώ τίθενται στο τραπέζι όλες οι πτυχές της ασφάλειας».
Από τη μεριά του ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ δε συγκρατεί τη θεσμολαγνεία που τον διακατέχει απέναντι στους ευρωπαϊκούς και τους παγκόσμιους «θεσμούς». Εσπευσε να καλωσορίσει τη Σύνοδο του ΟΑΣΕ στην Κέρκυρα, κάνοντας λόγο για «αναβάθμιση του ΟΑΣΕ» και «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφαλείας», που θα εμπεδώσει το «πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας», που θα έχει μάλιστα και τα «υποσυστήματά του»!
Ο ΣΥΝ σημειώνει: «Η άποψή μας είναι ότι ο ΟΑΣΕ διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά για να αποτελέσει το βάθρο για την οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στον 21ο αιώνα. […] Ο ΟΑΣΕ να διασυνδεθεί με τον ΟΗΕ ως “περιφερειακός οργανισμός ασφάλειας” (άρθρο 52 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ). Να αποκτήσει αρμοδιότητα και την πρακτική ικανότητα διευθέτησης των συγκρούσεων στο χώρο ευθύνης του. Να μπορεί να παραπέμπει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ διενέξεις ακόμη και χωρίς τη συναίνεση των άμεσα εμπλεκομένων.
Σήμερα, το πρόβλημα που δημιουργεί χάσματα εμπιστοσύνης και γεννάει νέες εντάσεις στον ευρωπαϊκό χώρο είναι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ, ειδικότερα η προτεινόμενη με την Γεωργία και Ουκρανία. Το ίδιο ισχύει και για τη λεγόμενη “αντιπυραυλική ασπίδα”. Συνεπώς, σημαντικό βήμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και εξυπηρέτηση των σκοπών του ΟΑΣΕ θα ήταν το “πάγωμα” των επιλογών αυτών. Μια πρωτοβουλία σ’ αυτή την κατεύθυνση θα έπρεπε να υποστηριχθεί και από την Ελλάδα»11.
Στελέχη του σημειώνουν πως: «Επιπλέον, χρειάζεται ένας βαθύς εκδημοκρατισμός του διεθνούς συστήματος, με προτεραιότητα τον εκδημοκρατισμό και ενίσχυση του ρόλου του ΟΗΕ, αλλά και τη δημιουργία νέων θεσμών, π.χ. ενός Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος»12.
Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει: «Οι σοβαρές ανακατατάξεις που σημειώνονται αυτή την περίοδο στον κόσμο θέτουν επί τάπητος το ζήτημα της συνολικής αναδιοργάνωσης ολόκληρου του συστήματος των διεθνών σχέσεων και το αίτημα του εις βάθος εκδημοκρατισμού του»13.
Ανάλογες τοποθετήσεις έχει και το «Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς» (ΚΕΑ), στο οποίο συμμετέχει ο ΣΥΝ:
«Περισσότερο από ποτέ, η ασφάλεια στην Ευρώπη πρέπει να βασιστεί στις αρχές της ειρήνης, του αφοπλισμού, της δομικής ανικανότητας επίθεσης και της λύσης των διαμαχών με πολιτικά μέσα εντός του συστήματος του ΟΑΣΕ, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις αρχές ενός αναμορφωμένου, εκδημοκρατισμένου συστήματος Ηνωμένων Εθνών. Ενα τέτοιο συλλογικό Ευρωπαϊκό σύστημα συνεργασίας πρέπει να εγγυάται την ασφάλεια και την χωρίς όρους πρόσβαση στην παροχή ενέργειας, το περιβάλλον, τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.ά.»14.
Αλλά κι ο Πρόεδρος του ΛΑ.Ο.Σ. Γ. Καρατζαφέρης, σε μήνυμά του μάλιστα προς το ΚΚ Κίνας τον Οκτώβρη του 2007, εκθειάζει τον «πολυπολικό κόσμο», ενώ ο Πρόεδρος του ΣΥΝ Α. Τσίπρας, σε συνάντησή του με τον απερχόμενο Ρώσο Πρέσβη στις 24 Νοέμβρη 2008, εκτιμά: «Οι διεθνείς ισορροπίες αλλάζουν. Η τάση προς έναν πολυπολικό κόσμο γίνεται πιο ορατή. Οι ηγεμονισμοί δεν έχουν μέλλον. Η εξάλειψη των ανισοτήτων και η ισότιμη διεθνής συνεργασία είναι η επιταγή των καιρών».
Στην πραγματικότητα οι πολιτικές δυνάμεις διαφορετικών ιδεολογικών αποχρώσεων αναγνωρίζουν τις νέες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και τη διαφαινόμενη ανακατάταξη στο παγκόσμιο σύστημα και χαρακτηρίζουν ως «εκδημοκρατισμό» των διεθνών σχέσεων, ως «πολυπολικό κόσμο», την τάση ν’ αλλάξει ο συσχετισμός, όπως διαμορφώθηκε μετά τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες, αλλά και τη διεύρυνση κι εντατικοποίηση της δράσης του ΝΑΤΟ, της ΕΕ τα τελευταία 20 χρόνια. Ο νέος συσχετισμός περιλαμβάνει την ενίσχυση του εξοπλισμού της Γερμανίας, αλλά και την ισχυροποίηση Ρωσίας, Κίνας, Ιράν και άλλων.
Οι προτάσεις που διαβάσαμε παραπάνω, όπως η διεύρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με άλλες χώρες (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ) ή η αύξηση του παγκόσμιου ρόλου της ΕΕ (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΝ, ΛΑ.Ο.Σ.) ή ακόμη της Ρωσίας και της Κίνας στις διεθνείς υποθέσεις, δεν είναι ικανές να βάλουν σε άλλες «ράγες» τις εξελίξεις. Και αυτό γιατί δεν μπορούν να σταματήσουν τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, οι οποίες εκδηλώνονται για τις πρώτες ύλες, την ενέργεια και τους δρόμους μεταφοράς της, τη μάχη για τα μερίδια των αγορών. Ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός είναι που οδηγεί σε τοπικές ή και γενικευμένες στρατιωτικές επεμβάσεις και πολέμους. Αυτός ο ανταγωνισμός διεξάγεται με όλα τα μέσα που διαθέτει η κάθε εξουσία, αποτυπώνεται στις διακρατικές συμφωνίες, που συνεχώς αμφισβητούνται λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης. Αυτός είναι ο ιμπεριαλισμός, πηγή και πολεμικών επιθέσεων μικρότερης ή μεγαλύτερης εμβέλειας.
Τα περί «νέας δημοκρατικής παγκόσμιας διακυβέρνησης», με «διαφάνεια», «συμμετοχικότητα» και «κοινωνική αλληλεγγύη» δεν αποτελούν απλή «φλυαρία» του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Εξωραΐζουν ιδεολογικά νέους συσχετισμούς στην καπιταλιστική, στην ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα, με σκοπό να παραπλανήσουν τους εργαζομένους.
Ακόμη και το αίτημα του παγώματος της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και το να μη γίνει η αντιπυραυλική ασπίδα των ΗΠΑ στην Κεντρική Ευρώπη που προβάλλει ο ΣΥΝ ως «σημαντικό βήμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια», στην πραγματικότητα είναι φρούδες ελπίδες. Και αυτό γιατί ήδη ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός του ΝΑΤΟ μπορεί να κάνει πολύ καλά τη δουλειά του σήμερα και με το λεγόμενο «Συνεταιρισμό για την Ειρήνη», χωρίς να χρειάζεται να εγγράψει νέα μέλη. Ηδη στο «Συνεταιρισμό για την Ειρήνη» συμμετέχουν 23 χώρες, εκτός των 28 μελών του ΝΑΤΟ. Σε ό,τι αφορά την αντιπυραυλική ασπίδα, διάφορες επιτροπές του αμερικανικού Πενταγώνου εδώ και καιρό έχουν θεωρήσει «ασύμφορη» την εγκατάστασή του στην Κεντρική Ευρώπη, για οικονομικούς, στρατιωτικούς και πολιτικούς λόγους και αντιπροτείνουν την εγκατάστασή της σε άλλες περιοχές (Ισραήλ, Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ, Βαλκάνια κ.α.)15. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται η νέα ηγεσία των ΗΠΑ, υπό τον Πρόεδρο Μπ. Ομπάμα, όπως είδαμε και με τις σχετικές δηλώσεις της στα τέλη Σεπτέμβρη 2009.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ
Πριν περάσουμε σε θέματα που αφορούν τη στάση των κομμουνιστών σήμερα, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία, στο πώς αντιμετώπισε το κομμουνιστικό κίνημα στο παρελθόν τις διάφορες διεθνείς οργανώσεις. Επειδή στο άρθρο δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε όλες τις οργανώσεις. θα εστιάσουμε, όσο γίνεται πιο συνοπτικά, στις δύο βασικές παγκόσμιες οργανώσεις που γνώρισε η ανθρωπότητα [την Κοινωνία των Εθνών και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών] και στη στάση της ΕΣΣΔ, του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο απέναντι σ’ αυτές τις οργανώσεις.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΣΕ ΑΥΤΗ
Μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι νικητήριες δυνάμεις, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσουν το «status quo» και να συνεχίσουν το μοίρασμα των εδαφών και των αγορών προς όφελός τους, καθώς και να εμποδίσουν την ανάπτυξη του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και της αίγλης που ασκούσε στους λαούς η Σοβιετική Ρωσία, ίδρυσαν το 1919 την «Κοινωνία των Εθνών» (ΚτΕ), που έδρασε έως το 1939, ενώ διαλύθηκε και τυπικά το 1946. Βεβαίως η ΚτΕ, όπως όλες οι ιμπεριαλιστικές ενώσεις, έδρασε στο όνομα «θεάρεστων έργων», όπως της διατήρησης της ειρήνης, της εμπέδωσης της ασφάλειας, της επίλυσης των διαφορών με ειρηνικά και διπλωματικά μέσα.
Ο Λένιν, στο Πρόγραμμα του ΚΚΡ(μπ), αποκάλυπτε τους πραγματικούς λόγους εμφάνισής της:
«Η αυξανόμενη πίεση από μέρους του προλεταριάτου, και ιδιαίτερα οι νίκες του σε μερικές χώρες, δυναμώνουν την αντίσταση των εκμεταλλευτών και προκαλούν από την πλευρά τους τη δημιουργία νέων μορφών διεθνούς ένωσης των καπιταλιστών (Κοινωνία των Εθνών κτλ.) που, οργανώνοντας σε παγκόσμια κλίμακα τη συστηματική εκμετάλλευση όλων των λαών της γης, κατευθύνουν τις βασικές τους προσπάθειες στην άμεση κατάπνιξη των επαναστατικών κινημάτων του προλεταριάτου όλων των χωρών»16.
Η ΚτΕ έδειξε γρήγορα τα «δόντια» της στη νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία, υποστηρίζοντας απροκάλυπτα την αντεπανάσταση και βέβαια τις 14 χώρες που προσπάθησαν με στρατιωτική επίθεση να καταπνίξουν τη ρωσική επανάσταση των μπολσεβίκων. Ο Λένιν, με τον καυστικό τρόπο του, δεν άφησε ασχολίαστη αυτήν την υποστήριξη: «Τελευταία πήρατε την απόφαση ότι η παγκόσμια Κοινωνία των Εθνών των κρατών της Συνεννόησης αναγνωρίζει τον Κολτσάκ σαν τη μόνη νόμιμη ρωσική κυβέρνηση. Και ύστερα απ’ αυτό οι φτέρνες τού Κολτσάκ έπιασαν τις πλάτες»17.
Ο ηγέτης της Οκτωβριανής Επανάστασης καυτηρίαζε ταυτόχρονα και εκείνες τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας που υποστήριζαν ανοιχτά την ΚτΕ: «Η βασική μορφή του οπορτουνισμού ήταν ο σοσιαλσωβινισμός, δηλ. η υποστήριξη της “υπεράσπισης της πατρίδας”, που στην πραγματικότητα μέσα σε έναν τέτοιο πόλεμο ισοδυναμούσε με την υπεράσπιση των ληστρικών συμφερόντων της “δικής τους” αστικής τάξης. Υστερα από τον πόλεμο η υπεράσπιση της ληστρικής “Κοινωνίας των Εθνών”. η υπεράσπιση των άμεσων ή έμμεσων συμμαχιών με την ντόπια αστική τάξη ενάντια στο επαναστατικό προλεταριάτο και το «σοβιετικό» κίνημα, η υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας και του αστικού κοινοβουλευτισμού ενάντια στη “Σοβιετική εξουσία”- αυτές ήταν οι κυριότερες εκδηλώσεις των απαράδεκτων και προδοτικών συμβιβασμών…»18.
Ο Λένιν διέκρινε τις σοβαρές ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, που κυοφορούσε αυτή η λυκοσυμμαχία, ακόμη και στη μελλοντική στάση της απέναντι στη Σοβιετική Ρωσία: «Σε κάθε βήμα αποδείχνεται πώς τα συμφέροντα των συστατικών μερών αυτής τής Κοινωνίας των Εθνών είναι αλληλοσυγκρουόμενα. […] Φάνηκε ότι δεν υπάρχει Κοινωνία των Εθνών, πως η ένωση των καπιταλιστικών δυνάμεων είναι μία απλή απάτη και πως στην πραγματικότητα είναι Ενωση σκυλόψαρων, που το καθένα προσπαθεί κάτι να αρπάξει από το άλλο»19.
Ο Λένιν προέβλεψε πολύ πριν την κατάρρευση της ΚτΕ την εξέλιξη αυτού του «μεγάλου ενιαίου οργανισμού, όλων των προηγμένων εθνών του κόσμου», όπως τον χαρακτήριζε περιπαιχτικά: «Η ενότητα αυτή είναι απλή φενάκη, καθαρή απάτη, φανερή ψευτιά. Και είδαμε ότι η περιβόητη “Κοινωνία των Εθνών” -και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο παράδειγμα- που προσπάθησε να μοιράσει δικαιώματα κηδεμονίας κρατών, να μοιράσει τον κόσμο, είδαμε ότι η περιβόητη αυτή ένωση αποδείχτηκε σαπουνόφουσκα πού έσκασε αμέσως, γιατί τη στήριζαν πάνω στην καπιταλιστική ιδιοκτησία»20.
Η Σοβιετική Ρωσία, σε συνθήκες αποκλεισμού της, καθόρισε με σαφήνεια τη βασική γραμμή των διεθνών της σχέσεων. Από τη μια τη μεγαλύτερη δυνατή εμπορική, οικονομική και πολιτική συνεργασία με τα καπιταλιστικά κράτη με στόχο να σπάσει η απομόνωσή της, κι από την άλλη τη σταθερή υποστήριξη του επαναστατικού κινήματος σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Οπως έδειξε και η συμμετοχή της στη διεθνή οικονομική συνδιάσκεψη στη Γένοβα (1922), η Σοβιετική Ρωσία επεδίωξε και πέτυχε να επωφεληθεί από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις που υπήρχαν σ’ ό,τι αφορούσε τη στάση απέναντί της. Στο αίτημα των ξένων κρατών-δανειστών να καταβάλει όλα τα χρέη της τσαρικής και προσωρινής κυβέρνησης (18,5 δισεκατομμύρια χρυσά ρούβλια), αντιπαράβαλε το αίτημα της καταβολής αποζημίωσης για τις καταστροφές που προκάλεσε η ξένη ιμπεριαλιστική επέμβαση (39 δισεκατομμύρια χρυσά ρούβλια). Επίσης, κάνοντας έναν ελιγμό, δέχτηκε την ταυτόχρονη και αμοιβαία παραγραφή των απαιτήσεων των πλευρών, με αντάλλαγμα την αποκατάσταση των διπλωματικών και οικονομικών σχέσεων, σπάζοντας έτσι το «ενιαίο μέτωπο» κατά της ΕΣΣΔ. Ταυτόχρονα, όχι μόνο στη Γένοβα, αλλά και αργότερα σε διάφορες επιτροπές της ΚτΕ για τον αφοπλισμό, στις οποίες η ΕΣΣΔ πήρε μέρος παρά το ότι δεν ήταν μέλος της ΚτΕ, πρόβαλε τη θέση του άμεσου και πλήρους αφοπλισμού, αποκαλύπτοντας το ρόλο της ΚτΕ: «Ή ας πάρουμε, λόγου χάρη, τις προτάσεις της σοβιετικής αντιπροσωπείας στη Γενεύη, που έγιναν τελευταία πάνω στο ζήτημα του πραγματικού (κι όχι του διακοσμητικού) αφοπλισμού. Πώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι η ειλικρινής και τίμια διακήρυξη του συντρόφου Λιτβίνοφ για γενικό αφοπλισμό αποσβόλωσε την Κοινωνία των Εθνών και ήταν γι’ αυτήν κάτι το “εντελώς αναπάντεχο”; Μήπως το γεγονός αυτό δε δείχνει ότι η Κοινωνία των Εθνών δεν είναι όργανο ειρήνης και αφοπλισμού, αλλά όργανο συγκάλυψης των νέων εξοπλισμών και προετοιμασίας νέων πολέμων;»21.
Ο Στάλιν, αναφερόμενος στην αύξηση των εξοπλισμών (1925), χαρακτήρισε την ιμπεριαλιστική ειρήνη ως «ένοπλη ειρήνη», κρίνοντας το ρόλο της ΚτΕ και της 2ης Διεθνούς: «Ορίστε λοιπόν ένα παράδειγμα για την χωρίς προηγούμενο υποκρισία της αστικής διπλωματίας, όπου με θόρυβο και τραγούδια για την ειρήνη προσπαθούν να κρύψουν την προετοιμασία του νέου πολέμου […] Τι έκαναν η Κοινωνία των Εθνών και η 2η Διεθνής, για να σταματήσουν τη λυσσασμένη αύξηση των εξοπλισμών; Μήπως δεν ξέρουν πως όταν αυξάνονται οι εξοπλισμοί “τα κανόνια αρχίζουν να βάλουν μόνα τους”; Μην περιμένετε απάντηση από την Κοινωνία των Εθνών και τη 2η Διεθνή. Εδώ το ζήτημα είναι ότι η πάλη των συμφερόντων ανάμεσα στις νικήτριες χώρες αναπτύσσεται και δυναμώνει, ότι η σύγκρουση ανάμεσά τους γίνεται αναπόφευχτη και ότι αυτές προβλέποντας ένα νέο πόλεμο εξοπλίζονται με όλες τους τις δυνάμεις, με όλα τα μέσα. Δε θα υπερβάλω τα πράγματα, αν πω ότι απ’ αυτή την άποψη δεν έχουμε να κάνουμε με φιλική ειρήνη ανάμεσα στις νικήτριες χώρες, αλλά με ένοπλη ειρήνη, με κατάσταση ένοπλης ειρήνης πού εγκυμονεί πόλεμο. Αυτά που γίνονται τώρα στις νικήτριες χώρες μάς θυμίζουν πολύ την κατάσταση που υπήρχε πριν από τον πόλεμο του 1914 – μία κατάσταση ένοπλης ειρήνης.
Οι κυβερνήτες της Ευρώπης προσπαθούν τώρα να κρύψουν αυτό το γεγονός με το θόρυβο για τον πασιφισμό. Μα είπα κιόλας τι αξίζει αυτός ο πασιφισμός και ποια τιμή μπορεί να του οριστεί. Οι μπολσεβίκοι ζητούν τον αφοπλισμό ακόμα από τον καιρό της Γένουας. Γιατί η 2η Διεθνής και οι άλλοι πού φλυαρούν για πασιφισμό δεν υποστηρίζουν την πρότασή μας;»22.
Λίγο αργότερα (1927), αναφερόμενος στη σφαγή του Νανκίν (Κίνα) από τους Ιάπωνες, σημείωνε σχετικά: «Στην Κοινωνία των Εθνών δόθηκε ακόμα ένα χαστούκι. Γιατί, ποιος άλλος, εκτός από τους λακέδες του ιμπεριαλισμού, μπορεί να θεωρήσει “φυσιολογικό” το γεγονός ότι ένα από τα μέλη της Κοινωνίας των Εθνών βομβαρδίζει τον πληθυσμό ενός άλλου μέλους της Κοινωνίας των Εθνών, ενώ η ίδια η Κοινωνία των Εθνών είναι υποχρεωμένη να σωπαίνει, θεωρώντας ότι αυτό δεν την αφορά;»23.
Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ διευκρίνιζε ταυτόχρονα γιατί η ΕΣΣΔ δεν γινόταν μέλος της ΚτΕ: «Η Σοβιετική Ενωση δεν είναι μέλος της Κοινωνίας των Εθνών και δε συμμετέχει στην Κοινωνία των Εθνών, γιατί πρώτα απ’ όλα δε θέλει να αναλάβει ευθύνη για την ιμπεριαλιστική πολιτική της Κοινωνίας των Εθνών, για τις “εντολές” που παραχωρεί η Κοινωνία των Εθνών με σκοπό την εκμετάλλευση και την καταπίεση των αποικιακών χωρών. Η Σοβιετική Ενωση δε συμμετέχει στην Κοινωνία των Εθνών, γιατί είναι ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ενάντια στην καταπίεση των αποικιών και των εξαρτημένων χωρών.
Δεύτερο, η Σοβιετική Ενωση δε συμμετέχει στην Κοινωνία των Εθνών, γιατί δε θέλει να αναλάβει ευθύνη για τις πολεμικές προετοιμασίες, για την αύξηση των εξοπλισμών, για τις νέες πολεμικές συμμαχίες κτλ. που καλύπτονται και καθαγιάζονται από την Κοινωνία των Εθνών και που δεν μπορούν να μην οδηγήσουν σε καινούργιους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Η Σοβιετική Ενωση δε συμμετέχει στην Κοινωνία των Εθνών, γιατί είναι ολοκληρωτικά ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. […]
Στις σημερινές συνθήκες η Κοινωνία των Εθνών είναι “εντευκτήριο” των ιμπεριαλιστών μεγαλοκαρχαριών που κανονίζουν τις δουλιές τους στα παρασκήνια. Οσα λένε επίσημα στην Κοινωνία των Εθνών είναι κούφια φλυαρία, προορισμένη να εξαπατήσει το λαό. Και όσα κάνουν ανεπίσημα οι ιμπεριαλιστές μεγαλοκαρχαρίες στα παρασκήνια της Κοινωνίας των Εθνών είναι οι πραγματικές ιμπεριαλιστικές δουλιές, που τις κρύβουν φαρισαϊκά οι μεγαλόστομοι ρήτορες της Κοινωνίας των Εθνών»24.
Ο Στάλιν έδειξε τις βαθύτερες οικονομικές αιτίες των αντιθέσεων στο εσωτερικό της ΚτΕ: «Η οικονομική διάσκεψη της Κοινωνίας των Εθνών το 1927, που έβαζε για σκοπό της τη “συνένωση των οικονομικών συμφερόντων” των κεφαλαιοκρατικών χωρών, επίσης ναυάγησε. Ο ειρηνικός δρόμος λύσης του προβλήματος των αγορών παραμένει κλειστός για τον καπιταλισμό. Απομένει μια και μόνη “διέξοδος” για τον καπιταλισμό: το νέο μοίρασμα των αποικιών και των σφαιρών επιρροής με τη βία, με στρατιωτικές συγκρούσεις, με νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους»25.
Επεδίωκε η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ να αποτρέψει το ενιαίο μέτωπο των ιμπεριαλιστών απέναντι στην ΕΣΣΔ, αξιοποιώντας τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Σημείωνε την αντίθεση συμφερόντων στο στρατόπεδο των ιμπεριαλιστών, το ολικό συμφέρον μερικών χωρών για τη διατήρηση οικονομικών σχέσεων με την ΕΣΣΔ, την αντίδραση της εργατικής τάξης της Ευρώπης, το φόβο των ιμπεριαλιστών μήπως εξαπολύσουν την επανάσταση στο ίδιο το σπίτι τους σε περίπτωση πολέμου ενάντια στην ΕΣΣΔ. Παράλληλα πρόσθετε πως αυτό δε σήμαινε ότι η Αγγλία θα εγκατέλειπε τις προσπάθειές της για την οργάνωση ενιαίου μετώπου κατά της ΕΣΣΔ, ότι δε θα κατόρθωνε να οργανώσει ένα τέτοιο μέτωπο. Η απειλή πολέμου εξακολουθούσε να υπάρχει παρά τις προσωρινές αποτυχίες της Αγγλίας.
Ο Στάλιν επισήμαινε: «Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τα λόγια του Λένιν ότι στο έργο της οικοδόμησης πάρα πολλά εξαρτιόνται από το αν θα κατορθώσουμε να καθυστερήσουμε τον πόλεμο με τον κεφαλαιοκρατικό κόσμο, που είναι αναπόφευκτος, που όμως μπορούμε να τον καθυστερήσουμε είτε ως τη στιγμή που θα ωριμάσει η προλεταριακή επανάσταση στην Ευρώπη, είτε ως τη στιγμή που θα ωριμάσουν πέρα για πέρα οι αποικιακές επαναστάσεις, είτε, τέλος, ως τη στιγμή που οι κεφαλαιοκράτες θα αρπαχτούν μεταξύ τους για το μοίρασμα των αποικιών.
Γι’ αυτό η διατήρηση ειρηνικών σχέσεων με τις κεφαλαιοκρατικές χώρες είναι για μας επιταχτικό καθήκον»26.
Ωστόσο, η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ, που χαρακτηριζόταν από την επιδίωξη ειρηνικών σχέσεων με τις καπιταλιστικές χώρες, δεν εμπόδιζε στην προβολή και προώθηση στόχων για την ανάπτυξη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, όπως η πάλη:
α) για την ανάπτυξη των κομμουνιστικών κομμάτων σ’ όλο τον κόσμο.
β) για τη στερέωση των επαναστατικών συνδικάτων και του ενιαίου μετώπου των εργατών ενάντια στην επίθεση του κεφαλαίου
γ) για τη στερέωση της φιλίας ανάμεσα στην εργατική τάξη της ΕΣΣΔ και την εργατική τάξη των κεφαλαιοκρατικών χωρών.
δ) για το δυνάμωμα της συμμαχίας ανάμεσα στην εργατική τάξη της ΕΣΣΔ και το απελευθερωτικό κίνημα των αποικιακών και εξαρτημένων χωρών.27
Παράλληλα ανέπτυσσε ιδεολογικό μέτωπο ενάντια στον αστικό πασιφισμό με την Κοινωνία των Εθνών, με το κήρυγμά του για «ειρήνη», με την «απαγόρευση» του πολέμου, με τη φλυαρία για «αφοπλισμό»:
«Υπάρχουν αφελείς που νομίζουν πως εφόσον υπάρχει ιμπεριαλιστικός πασιφισμός, αυτό σημαίνει ότι δε θα γίνει πόλεμος. Αυτό δεν είναι καθόλου σωστό. Απεναντίας, όποιος θέλει να βρει την αλήθεια, πρέπει να αναποδογυρίσει αυτή τη θέση και να πει: μια και ανθίζει ο ιμπεριαλιστικός πασιφισμός με την Κοινωνία των Εθνών του, σίγουρα θα γίνουν νέοι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι και επεμβάσεις. Και το πιο σπουδαίο σε όλ’ αυτά είναι ότι η σοσιαλδημοκρατία αποτελεί τον κυριότερο φορέα του ιμπεριαλιστικού πασιφισμού στην εργατική τάξη, συνεπώς είναι το βασικό στήριγμα του καπιταλισμού στην εργατική τάξη για την προετοιμασία νέων πολέμων και επεμβάσεων»28.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ ΤΗΣ
Μετά την αποχώρηση της Ιαπωνίας (Μάρτης 1933) και της Γερμανίας (Οκτώβρης 1933) από την ΚτΕ, 30 κράτη μέλη της ΚτΕ, μ’ επικεφαλής τη Γαλλία, απηύθυναν πρόσκληση στην ΕΣΣΔ για να γίνει μέλος της ΚτΕ. Η ΕΣΣΔ επεδίωξε να εκμεταλλευτεί την ένταξη στην ΚτΕ, ώστε να πετύχει το βασικό καθήκον που είχε θέσει, δηλαδή να εμποδίσει τη διαμόρφωση ενός ενιαίου μπλοκ των ιμπεριαλιστών εναντίον της.
Ο Στάλιν, απαντώντας σε ερώτηση αμερικανού δημοσιογράφου για το αν παραμένει αρνητική η στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στην ΚτΕ, διευκρίνιζε:
«Οχι, δεν είναι πάντοτε και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Σεις μάλλον δεν καταλαβαίνετε ακριβώς την άποψή μας. Παρά την αποχώρηση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας από την Κοινωνία των Εθνών -ή, ίσως, ακριβώς γι’ αυτό- η Κοινωνία των Εθνών μπορεί να γίνει ένας κάποιος παράγοντας που να φρενάρει το ξέσπασμα πολεμικών επιχειρήσεων ή να τις εμποδίσει. Αν είναι έτσι, αν η Κοινωνία των Εθνών κατορθώσει να γίνει ένα εμπόδιο στο δρόμο και δυσκολέψει έστω και λίγο, την υπόθεση του πολέμου και διευκολύνει ως ένα βαθμό την υπόθεση της ειρήνης – τότε δεν είμαστε ενάντια στην Κοινωνία των Εθνών. Και, αν αυτή θα είναι η πορεία των ιστορικών γεγονότων, τότε δεν αποκλείεται, να υποστηρίξουμε την Κοινωνία των Εθνών, παρά τις κολοσσιαίες ελλείψεις της»29.
Ετσι η ΕΣΣΔ, αποδεχόμενη την πρόσκληση, κατέλαβε μόνιμη θέση στο Συμβούλιο της ΚτΕ, επιδιώκοντας μετά την αποχώρηση των δύο παραπάνω χωρών να εμποδίσει όσο μπορούσε την εκδήλωση του πολέμου. Ωστόσο η σοβιετική κυβέρνηση προειδοποίησε πως δεν αναλάμβανε καμία δέσμευση σ’ ό,τι αφορούσε αποφάσεις και Σύμφωνα της ΚτΕ που πραγματοποιήθηκαν πριν η ΕΣΣΔ γίνει μέλος της ΚτΕ.
Λίγο πριν και την ουσιαστική παύση της λειτουργίας της ΚτΕ, η ΕΣΣΔ διαγράφτηκε από μέλος της το 1939 γιατί απάντησε στις στρατιωτικές προκλήσεις της Φιλανδίας. Εκείνα τα χρόνια ο φασιστικός άξονας (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) με σειρά πολεμικών επιχειρήσεων ανέτρεπε όλο το «σκηνικό» που είχε στηθεί μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σοβιετική ηγεσία εκτιμούσε πως πλέον «ο νέος ιμπεριαλιστικός πόλεμος έγινε γεγονός»30.
Ταυτόχρονα έβλεπε πολύ νωρίς πως για τις συνεχείς υποχωρήσεις των «δυτικών δημοκρατιών» προς τους φασίστες υπήρχαν δύο αιτίες: Φοβούνταν ότι ένας δεύτερος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος μπορεί να οδηγούσε επίσης στη νίκη της επανάστασης σε μια ή σε μερικές χώρες31, αλλά ταυτόχρονα επεδίωκαν οι «δυτικές δημοκρατίες» να στρέψουν τις φασιστικές χώρες κατά της ΕΣΣΔ: «Στην πολιτική της μη ανάμειξης διαφαίνεται η επιδίωξη, η επιθυμία να μην εμποδιστούν οι εισβολείς να πραγματοποιήσουν το σκοτεινό τους έργο, να μην εμποδιστεί, ας πούμε, η Ιαπωνία να εμπλακεί σε πόλεμο με την Κίνα, και, ακόμα καλύτερα, με τη Σοβιετική Ενωση, να μην εμποδιστεί, ας πούμε η Γερμανία να μπερδεύεται στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, να εμπλακεί σε πόλεμο με τη Σοβιετική Ενωση, να αφεθούν όλοι όσοι συμμετέχουν στον πόλεμο να χωθούν βαθιά στο βούρκο του πολέμου, να ενθαρρύνονται στα κρυφά, να αφεθούν να εξασθενήσουν και να αλληλοεξαντληθούν και μετά, όταν εξασθενήσουν αρκετά, να εμφανιστούν στη σκηνή με φρέσκες δυνάμεις, να εμφανιστούν, φυσικά, “για το συμφέρον της ειρήνης” και να υπαγορεύσουν στους εξασθενημένους εμπόλεμους τους όρους τους»32.
Ετσι βασικός στόχος της ΕΣΣΔ ήταν να ελιχθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτύχουν τα παραπάνω σχέδια, κάτι που -όπως ξέρουμε σήμερα- το πέτυχε με το «Σύμφωνο μη επίθεσης» (1939), γνωστό και ως Σύμφωνο Μόλοτοφ-Ρίμπεντροπ, το οποίο υπογράφτηκε μετά το Σύμφωνο του Μονάχου (1938) μεταξύ Μ. Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Γερμανίας, που προέβλεπε το διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας και την προσάρτηση εδαφών της στο Γερμανικό Ράιχ.
Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΣΤΟΝ ΟΗΕ
Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε το 1945 κι απεικόνιζε μια νέα πραγματικότητα ως προς το συσχετισμό των δυνάμεων, με αναβαθμισμένη τη θέση της ΕΣΣΔ, λόγω του ρόλου της στην τελική έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ταυτόχρονα ο κίνδυνος του πολέμου έπαιρνε άλλες διαστάσεις λόγω της εμφάνισης των ατομικών όπλων.
Το 1944 ο Στάλιν ανέπτυξε τις εξής θέσεις: «Για το σκοπό αυτό, εκτός από τον πλήρη αφοπλισμό των επιτιθέμενων εθνών, υπάρχει μόνο ένα μέσο: να δημιουργηθεί ένας ειδικός οργανισμός υπεράσπισης της ειρήνης και διασφάλισης της ασφάλειας από εκπροσώπους των ειρηνόφιλων εθνών, να δοθεί στη διάθεση του καθοδηγητικού οργάνου αυτού του οργανισμού ένας ελάχιστος αναγκαίος αριθμός ένοπλων δυνάμεων, απαραίτητος για την αποσόβηση της επίθεσης και να υποχρεωθεί αυτός ο οργανισμός σε περίπτωση ανάγκης να χρησιμοποιήσει χωρίς καθυστέρηση αυτές τις ένοπλες δυνάμεις για την αποτροπή ή την εκμηδένιση της επίθεσης και την τιμωρία των υπαίτιων της επίθεσης. […]
Μπορούμε να υπολογίζουμε ότι οι ενέργειες αυτού του διεθνούς οργανισμού θα είναι αρκετά αποτελεσματικές; Θα είναι αποτελεσματικές, αν οι μεγάλες δυνάμεις που σήκωσαν στους ώμους τους το κύριο βάρος του πολέμου ενάντια στη χιτλερική Γερμανία, θα δρουν και στο εξής με πνεύμα ομοθυμίας και συναίνεσης. Δε θα είναι αποτελεσματικές, αν αθετηθεί αυτός ο απαραίτητος όρος»33.
Οι παραπάνω δηλώσεις έγιναν σε ιστορικές συνθήκες όπου κυριαρχούσε σκληρός ανταγωνισμός για το πλεονέκτημα στην κατασκευή του ατομικού όπλου. Οπως γνωρίζουμε σήμερα, οι ΗΠΑ προπορεύτηκαν. Το 1945 το χρησιμοποίησαν κατά της Ιαπωνίας, με πραγματικό στόχο βέβαια την τρομοκράτηση της ΕΣΣΔ, που απέκτησε αυτό το όπλο μόλις το 1949, δημιουργώντας τότε τη λεγόμενη «πυρηνική ισορροπία», που έδρασε για δεκαετίες αποτρεπτικά σε μια νέα ιμπεριαλιστική επίθεση εναντίον της.
Με όρους πολέμου, με συμβατικά όπλα, πολύ γρήγορα φάνηκε ότι ο χαρακτήρας του ΟΗΕ ήταν ανάλογος με εκείνο της ΚτΕ. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, πριν το 1955, χρησιμοποίησαν τον ΟΗΕ στα σχέδιά τους π.χ. κατά της ΛΔ Κίνας, στον πόλεμο της Κορέας (1950), ενώ επεδίωξαν να καταργήσουν και το δικαίωμα του βέτο που είχε η ΕΣΣΔ στο ΣΑ του ΟΗΕ, απέρριπταν διάφορες προτάσεις της ΕΣΣΔ που αφορούσαν τον αφοπλισμό.
Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ καταδίκαζε τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στην Κίνα και στην Κορέα και ανέλυσε ως εξής τις αποφάσεις μέσα στον ΟΗΕ: «Την εκτιμώ [σ.μ. τη χρησιμοποίηση του ΟΗΕ κατά της ΛΔ της Κίνας και της Κορέας]ως μια επονείδιστη απόφαση. Πράγματι, πρέπει να χάσει κανείς τα τελευταία ίχνη συνείδησης για να ισχυρίζεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που έχουν καταλάβει κινέζικο έδαφος, το νησί Ταϊβάν, και εισέβαλαν στην Κορέα στα σύνορα της Κίνας, είναι η αμυνόμενη πλευρά και η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που υπερασπίζεται τα σύνορά της και προσπαθεί να επανακτήσει το αρπαγμένο από τους Αμερικανούς νησί Ταϊβάν, είναι ο επιτιθέμενος.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που ιδρύθηκε ως προμαχώνας διατήρησης της ειρήνης, μετατρέπεται σε όργανο του πολέμου, σε μέσο εξαπόλυσης νέου παγκοσμίου πολέμου. Τον επιθετικό πυρήνα του ΟΗΕ αποτελούν δέκα χώρες-μέλη του επιθετικού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Καναδάς, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Δανία, Νορβηγία, Ισλανδία) και είκοσι λατινοαμερικανικές χώρες (Αργεντινή, Βραζιλία, Βολιβία, Χιλή, Κολομβία, Κόστα-Ρίκα, Κούβα, Δομινικανή Δημοκρατία, Ισημερινός, Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Αϊτή, Ονδούρα, Μεξικό, Νικαράγουα, Παναμάς, Παραγουάη, Περού, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα). Οι εκπρόσωποι αυτών ακριβώς των χωρών αποφασίζουν τώρα στον ΟΗΕ την τύχη του πολέμου και της ειρήνης. Αυτές πέρασαν στον ΟΗΕ την επονείδιστη απόφαση περί επιθετικότητας της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. […]
Επομένως, μετατρεπόμενος σε εργαλείο επιθετικού πολέμου, ο ΟΗΕ παύει συνάμα να είναι παγκόσμιος οργανισμός ισότιμων εθνών. Στην ουσία ο ΟΗΕ είναι τώρα όχι τόσο ένας παγκόσμιος οργανισμός, όσο ένας οργανισμός που δρα κατ’ απαίτηση του αμερικανού επιδρομέα. Οχι μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και ο Καναδάς επιδιώκουν την εξαπόλυση νέου πολέμου, αλλά το δρόμο αυτό ακολουθούν επίσης και είκοσι λατινοαμερικανικές χώρες, οι τσιφλικάδες και οι έμποροι των οποίων διψούν για νέο πόλεμο κάπου στην Ευρώπη ή την Ασία, ώστε να πουλούν στις εμπόλεμες χώρες εμπορεύματα σε πολύ ψηλές τιμές και να κερδίσουν εκατομμύρια απ’ αυτή την αιματηρή υπόθεση. Δεν αποτελεί μυστικό για κανέναν το γεγονός ότι οι 20 εκπρόσωποι των είκοσι λατινοαμερικανικών χωρών αποτελούν τώρα την πιο συσπειρωμένη στρατιά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στον ΟΗΕ.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ακολουθεί, επομένως, τον άδοξο δρόμο της Κοινωνίας των Εθνών. Ετσι ενταφιάζει το ηθικό κύρος του και καταδικάζει τον εαυτό σε διάλυση»34.
Στην ίδια συνέντευξη στην «Πράβντα» ο Στάλιν προσδιόριζε ως εξής το χαρακτήρα της πάλης για την ειρήνη:
«Πώς θα λήξει αυτή η πάλη των αντιδραστικών και φιλειρηνικών δυνάμεων;
Η ειρήνη θα διατηρηθεί και θα εδραιωθεί, αν οι λαοί θα πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση της διαφύλαξης της ειρήνης και θα την υπερασπιστούν μέχρι τέλους. Ο πόλεμος μπορεί να γίνει αναπόφευκτος, αν οι υποκινητές του πολέμου κατορθώσουν να τυλίξουν με το ψέμα τις λαϊκές μάζες, να τις εξαπατήσουν και να τις παρασύρουν σε νέο παγκόσμιο πόλεμο.
Γι’ αυτό η πλατιά εκστρατεία για τη διαφύλαξη της ειρήνης ως μέσο αποκάλυψης των εγκληματικών μηχανορραφιών των υποκινητών του πολέμου έχει τώρα πρωταρχική σημασία.
Σε ό,τι αφορά τη Σοβιετική Ενωση, θα εφαρμόζει ακλόνητα και στο εξής την πολιτική αποσόβησης του πολέμου και διαφύλαξης της ειρήνης»35.
ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΣΤΟΝ ΟΗΕ
Η σοσιαλιστική ανοικοδόμηση στην ΕΣΣΔ, παρά τις τεράστιες καταστροφές (ανθρώπινες και υλικές) που της προκάλεσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η ισχυροποίησή της, σε συνδυασμό με την παρουσία και άλλων σοσιαλιστικών κρατών, αποτέλεσαν ισχυρό παράγοντα που επέδρασε στο συσχετισμό δύναμης και είχε αντανάκλαση και στον ΟΗΕ.
Η ΕΣΣΔ, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, άσκησε περίπου 120 φορές το δικαίωμα του βέτο (τις 79 στα 10 πρώτα χρόνια), ενώ οι ΗΠΑ έκαναν χρήση έως σήμερα του δικαιώματος του βέτο 76 φορές36.
Χάρη στην ύπαρξη της ΕΣΣΔ και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών (από το 1955) καθώς κι άλλων χωρών της Αφρικής και της Ασίας, ο ΟΗΕ πήρε μια σειρά σημαντικές, θετικές αποφάσεις σε βάρος των ιμπεριαλιστικών σχεδίων και δυνάμεων, π.χ. καταδίκη των ενεργειών των ΗΠΑ κατά της Κούβας (1960-1962), για τη Μέση Ανατολή και το Κυπριακό.
Με την πίεση της ΕΣΣΔ εγκρίθηκαν μια σειρά Συμβάσεις και Συνθήκες, αποφάσεις για τον περιορισμό των εξοπλισμών, την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών, το βακτηριολογικό πόλεμο, το διάστημα.
Βεβαίως η φύση του ιμπεριαλισμού δεν άλλαξε! Το Διεθνές Δίκαιο και οι αποφάσεις του ήταν αποτέλεσμα του παγκόσμιου συσχετισμού δύναμης, όπου και οι ιμπεριαλιστές αναγκάστηκαν σε ελιγμούς κι υποχωρήσεις, αλλά δεν παραιτήθηκαν ποτέ από τα σχέδιά τους, όπως έδειξαν οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, τα πραξικοπήματα, το κυνήγι των εξοπλισμών κ.ά. Υπήρξαν μάλιστα και περιπτώσεις που, παρά τις αντιδράσεις της ΕΣΣΔ, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν στρατεύματα του ΟΗΕ για τα αντιδραστικά τους σχέδια, όπως π.χ. επί περίπου 3 χρόνια στο Κογκό (1960-1963)37.
Ομως στην πορεία, ιδιαίτερα με τη διαμόρφωση νέων κρατών στις δεκαετίες 1950-1960 στην Ασία, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, σπάζοντας τα δεσμά του αποικιοκρατικού συστήματος και με την ενίσχυση των οικονομικών, στρατιωτικών και πολιτικών σχέσεων της ΕΣΣΔ με αυτά τα κράτη, υπερεκτιμήθηκε ο διεθνής συσχετισμός και θεωρήθηκε πως αυτός είναι προς όφελος της ΕΣΣΔ και των σοσιαλιστικών χωρών. Στην υπερεκτίμηση συνέβαλε και η αξιολόγηση ορισμένων τεχνολογικών επιτευγμάτων, όπως οι διηπειρωτικοί πύραυλοι, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο Α. Γκρομίκο, υπουργός Εξωτερικών της ΕΣΣΔ από το 1957 έως το 1985 και ο Μπ. Πονομαριόφ, μέλος του ΠΓ του ΚΚΣΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του ΚΚΣΕ από το 1955 έως το 1986, εκτιμούσαν: «Η κατασκευή των διηπειρωτικών και διαστημικών πυραύλων μεγάλης ακρίβειας, η εκτόξευση των πρώτων δορυφόρων και η αποστολή πυραύλου στο Φεγγάρι, όλα αυτά έδειχναν τις τεράστιες επιτυχίες της Σοβιετικής χώρας σε σημαντικότατες σφαίρες της επιστήμης και της σύγχρονης τεχνολογίας, μεταξύ άλλων και στη στρατιωτική. Η εμφάνιση του διηπειρωτικού πυραύλου έκανε παρελθόν το σχετικό στρατηγικό άτρωτο των ΗΠΑ. Αλλαξε ο στρατηγικός συσχετισμός δύναμης, προς όφελος του σοσιαλιστικού στρατοπέδου»38.
Οι εξελίξεις διέψευσαν με τραγικότητα αυτές τις εκτιμήσεις. Στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου για το σοσιαλισμό γίνεται σχετική εκτίμηση: «Kαι από τα δύο τμήματα του κομμουνιστικού κινήματος (εξουσίας και μη) υπερεκτιμήθηκε η δύναμη του σοσιαλιστικού συστήματος και υποτιμήθηκε η δυναμική στη μεταπολεμική ανασυγκρότηση του καπιταλισμού»39.
Στο παραπάνω έδαφος αναπτύχθηκαν ουτοπικές θέσεις, οπορτουνιστικές πολιτικές για τα διεθνή και περιφερειακά «συστήματα ασφάλειας».
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ
Μετά την αντεπανάσταση, ο συσχετισμός και στον ΟΗΕ άλλαξε ριζικά προς το χειρότερο. Τυπικά τη θέση της ΕΣΣΔ πήρε η Ρωσία. Ωστόσο, όπως εκτίμησε και το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ: «Η καπιταλιστική Ρωσία, διαθέτοντας τεράστια φυσικά αποθέματα, πυρηνικό οπλοστάσιο, κληρονομημένες υποδομές από την ΕΣΣΔ και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, έχει προϋποθέσεις να αναβαθμίσει τη θέση της στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Αυτό το ενδεχόμενο δεν αποτελεί εγγύηση για τους λαούς έναντι των ΗΠΑ και άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων, όπως συνέβαινε με την ΕΣΣΔ, συνολικά με το σοσιαλιστικό σύστημα και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, γιατί ο χαρακτήρας της σημερινής Ρωσίας είναι ιμπεριαλιστικός»40.
Ταυτόχρονα βλέπουμε πως «το Διεθνές Δίκαιο, όπως το γνώρισαν οι λαοί στην περίοδο της ενεργητικής παρουσίας και δράσης του σοσιαλιστικού συστήματος στις διεθνείς υποθέσεις, δεν υπάρχει. Εχει υποκατασταθεί πλήρως από το ιμπεριαλιστικό δόγμα του “προληπτικού χτυπήματος”, της εκστρατείας “κατά της τρομοκρατίας”. Ιδιαίτερα επικίνδυνη στρατηγική είναι αυτή των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων με την επίκληση του λεγόμενου “αυτοπροσδιορισμού” ως προσχήματος για την υποκίνηση μειονοτικών ζητημάτων και τη δημιουργία κρατών – προτεκτοράτων»41.
Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα τόσο με τις εξελίξεις γύρω από την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου από ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ, όσο και στην ανάλογη αναγνώριση της ανεξαρτητοποίησης της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας στην οποία προχώρησε η Ρωσία. Η εξέλιξη αυτή έδωσε νέα «τροφή» στις συζητήσεις για την ανάγκη αναμόρφωσης του ΟΗΕ, για «νέα συστήματα ασφαλείας» στην Ευρώπη και τις διακηρύξεις περί του «πολυπολικού κόσμου». Πρόκειται για την «κορυφή του παγόβουνου» στις διεργασίες αλλαγής του συσχετισμού μεταξύ των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Βεβαίως αυτή η τάση συνδέεται με την προσπάθειά τους να συγκαλυφθεί ο επιθετικός χαρακτήρας των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών και ενώσεων. Εδώ, δίπλα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, έναν ιδιαίτερο ρόλο παίζει ο οπορτουνιστικός αποπροσανατολισμός για το δήθεν εξανθρωπισμό του ΟΗΕ, αποσιωπώντας πως ο πόλεμος είναι σύμφυτος με τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα του καπιταλιστικού συστήματος, πολύ περισσότερο στο ανώτατο στάδιό του, το ιμπεριαλιστικό.
Ο σημερινός ΟΗΕ θυμίζει πλέον την ΚτΕ. Εχουμε μια κατάσταση όπου «παραγγέλνει τη μουσική αυτός που την πληρώνει». Ετσι το 2009 ο προϋπολογισμός του ΟΗΕ καλύπτονταν κατά 22% από τις ΗΠΑ (598,2 εκ. δολ.), κατά 16,62% από την Ιαπωνία, κατά 8,57% από τη Γερμανία42.
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΤΙΚΩΝ
ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΕΙΡΗΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΜΙΛΛΑ
Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι το ΚΚΕ εκτιμά πως το λαϊκό κίνημα δεν μπορεί να αντιμετωπίζει σήμερα τον ΟΗΕ και το Διεθνές Δίκαιο με τα ίδια μέτρα και σταθμά με αυτά που το αντιμετωπίζαμε όταν υπήρχε η ΕΣΣΔ και το σοσιαλιστικό σύστημα. Κι αυτό γιατί στο παρελθόν, όσο υπήρχε η ΕΣΣΔ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας στην Ευρώπη και δυνάμωνε το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα σε όλον τον κόσμο, υπήρχε μια δυνατότητα συγκράτησης κι αναστολής κάποιων ιμπεριαλιστικών σχεδίων, η οποία όμως δεν πρέπει να υπερτονίζεται, όπως έγινε στο παρελθόν. Ετσι η επίκληση των παλαιότερων θετικών αποφάσεων θα χάνει αντικειμενικά βάρος όσο αυτές δεν εφαρμόζονται και δίπλα σ’ αυτές εμφανίζονται νέες απροκάλυπτα επιθετικές ιμπεριαλιστικές αποφάσεις του ΟΗΕ, όπως αυτές που εκχωρούν στο ΝΑΤΟ το δικαίωμα της κατοχής του Αφγανιστάν, οι κυρώσεις κατά της ΛΔ της Κορέας για το πυρηνικό της πρόγραμμα, οι αποφάσεις που αφορούν τον αφοπλισμό της λιβανέζικης αντίστασης κ.ά.
Ας μην ξεχνάμε πως οι θετικές αποφάσεις που λάμβανε ο ΟΗΕ μπορεί να ήταν σημείο αναφοράς για τους λαούς, να διευκόλυναν την πάλη τους για το ένα ή άλλο ζήτημα, ωστόσο δε σημαίνει ότι γίνονταν πάντα πράξη, ότι δηλαδή υλοποιούνταν από τους ιμπεριαλιστές. Γνωρίζουμε π.χ. πως δίκαιες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κυπριακό, το Παλαιστινιακό κ.ά. έμειναν στα χαρτιά και δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, αφού έρχονταν σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ κι άλλων ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ούτε βέβαια οι όποιες θετικές αποφάσεις του ΟΗΕ και η ύπαρξη της ΕΣΣΔ μπορούσαν να αλλάξουν από μόνες τους το πλέγμα της εξάρτησης και της αλληλεξάρτησης (πολιτικής, οικονομικής, στρατιωτικής) που υπάρχει ανάμεσα στις χώρες που ήταν ενταγμένες στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αλλωστε, όπως εκτιμήσαμε στο 18ο Συνέδριο, μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο «το ιμπεριαλιστικό σύστημα, με ηγέτιδα δύναμη τις HΠA, προχωρούσε στη συγκρότηση στρατιωτικών, πολιτικών, οικονομικών συνασπισμών και οργανισμών διεθνούς δανεισμού (NATO, Eυρωπαϊκές Kοινότητες, ΔNT, Παγκόσμια Tράπεζα, διεθνικές συμφωνίες εμπορίου). Aυτοί εξασφάλιζαν το συντονισμό των καπιταλιστικών κρατών, γεφύρωναν ορισμένες αντιθέσεις μεταξύ τους, για να υπηρετήσουν τον κοινό στρατηγικό στόχο της πολύπλευρης πίεσης στο σοσιαλιστικό σύστημα. Oργάνωσαν ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, συστηματικές και πολύμορφες προβοκάτσιες και αντικομμουνιστικές εκστρατείες»43.
Ωστόσο σήμερα η κατάσταση έγινε ασύγκριτα χειρότερη, αφού δεν υπάρχει πλέον η ΕΣΣΔ και το «μέτωπο» των σοσιαλιστικών χωρών. Ενώ η Κίνα, που είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν ανταποκρίνεται στο ρόλο που έπαιζε στο παρελθόν η ΕΣΣΔ. Οχι κυρίως λόγω ισχύος, αλλά γιατί ακολουθεί «πολιτική ανοίγματος της οικονομίας της στη διεθνή καπιταλιστική αγορά. Εντάχτηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Συνδέθηκε με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα […] η εμφάνιση εκμεταλλευτικών κοινωνικών δυνάμεων με πολιτικές εκφράσεις στην κινεζική κοινωνία περικλείει όχι μόνο κινδύνους για τα συμφέροντα του κινέζικου λαού, αλλά και για το ρόλο της στο διεθνές αντιιμπεριαλιστικό κίνημα»44.
Ταυτόχρονα, η ενσωμάτωση στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα των πρώην σοσιαλιστικών χωρών (εδαφών, πρώτων υλών κι εργατικής δύναμης) που είχαν για δεκαετίες αποκοπεί από την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, αύξησε τον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό ήδη από τη δεκαετία του 1990. Πολύ περισσότερο που η ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη έφερε νέους συσχετισμούς στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, αμφισβήτηση του συσχετισμού που αντανακλάται στις διεθνείς συμφωνίες κι ενώσεις.
Να γιατί το Διεθνές Δίκαιο έχει ριζικά αλλάξει προς το χειρότερο τα τελευταία 20 περίπου χρόνια. Στο βαθμό που το Διεθνές Δίκαιο διαμορφώνεται μόνο από καπιταλιστικά κράτη κι όχι ως συσχετισμός μεταξύ καπιταλιστικών και σοσιαλιστικών κρατών, δεν μπορεί παρά να είναι χειρότερο για τους λαούς, για την εργατική τάξη στα καπιταλιστικά κράτη. Σήμερα το εργατικό λαϊκό κίνημα δεν μπορεί να μην παίρνει υπόψη του αυτές τις αλλαγές και να εγκλωβίζεται σε αιτήματα για τον εκδημοκρατισμό του ΟΗΕ ή του Διεθνούς Δικαίου, που κυρίως χρησιμοποιούνται από αστικές δυνάμεις, προκειμένου να κατοχυρώσουν την αναβάθμιση της θέσης τους. Ταυτόχρονα, συνειδητά αποπλανούν τις λαϊκές δυνάμεις ότι δήθεν μπορούν να εγγυηθούν έναν ειρηνικό κόσμο, χωρίς να θιγούν τα θεμέλια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ομως ανάλογα «αιτήματα» προβάλλουν -όπως είδαμε- και διάφορες «αριστερές» δυνάμεις, ακόμη και δυνάμεις που αυτοαποκαλούνται αντιιμπεριαλιστικές. Ετσι, π.χ. για «Δημοκρατική παγκόσμια τάξη» έκανε λόγο το λεγόμενο «3ο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ» στο Πόρτο Αλέγκρε45.
Πρόκειται για προσκόλληση σε φόρμες του παρελθόντος, που δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα. Εκφράζει θεσμολαγνική και αταξική προσέγγιση των διεθνών οργανισμών και ενώσεων.
Χρειάζεται να διδαχτούμε από σχετικές προσεγγίσεις που υποτίμησαν την «αρπακτική» φύση του ιμπεριαλισμού και τελικά υποτάχθηκαν σ’ αυτή, όπως δηλαδή έγινε με τη διολίσθηση από την «ειρηνική συνύπαρξη» των δύο κοινωνικοπολιτικών συστημάτων στις αντιλήψεις που επικράτησαν στο ΚΚΣΕ για την άμιλλα των δύο συστημάτων, για «σύστημα ευρωπαϊκής ασφάλειας» που θα διασφάλιζε την ειρήνη, για αμοιβαίο «σεβασμό» των διαφορετικών κοινωνικών συστημάτων κ.ά. Ετσι, το 1955 η ΕΣΣΔ ζητούσε ένα σύστημα ασφαλείας, τα κράτη-μέλη του οποίου «θα υπόσχονταν πως παραιτούνται από τη χρησιμοποίηση των ενόπλων δυνάμεων και όλα τα επίμαχα ζητήματα θα λύνονται με ειρηνικά μέσα»46.
Οπως σημειώνει το ΚΚΕ, «η γραμμή της “ειρηνικής συνύπαρξης”, όπως αναπτύχθηκε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ως ένα βαθμό στο 19ο (Oκτώβρης 1952) και κυρίως στο 20ό Συνέδριο του KKΣE(1956), αναγνώριζε την καπιταλιστική βαρβαρότητα και επιθετικότητα για τις HΠA και την Aγγλία, για ορισμένα τμήματα της αστικής τάξης και των αντίστοιχων πολιτικών δυνάμεων στα δυτικοευρωπαϊκά καπιταλιστικά κράτη, όχι όμως ως σύμφυτο στοιχείο του μονοπωλιακού καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού. Eτσι επέτρεψε την καλλιέργεια ουτοπικών αντιλήψεων ότι είναι δυνατόν ο ιμπεριαλισμός να αποδεχθεί μακροπρόθεσμα τη συμβίωση με δυνάμεις που έσπασαν την παγκόσμια κυριαρχία του»47.
Η πραγματικότητα αποδείχτηκε βεβαίως πολύ διαφορετική κι έδειξε πως ο ιμπεριαλισμός -σύμφυτο στοιχείο του οποίου είναι και ο πόλεμος- χρησιμοποιεί τις διακρατικές συμφωνίες κατά το δοκούν και δεν πρέπει να υπάρχουν στους λαούς αυταπάτες για τις δήθεν «ειρηνικές» προθέσεις του.
Εξακολουθούν να είναι επίκαιρες οι θέσεις του Λένιν: «τα συνθήματα του πασιφισμού, του διεθνούς αφοπλισμού στις συνθήκες του καπιταλισμού, των δικαστηρίων διαιτησίας κτλ. δεν είναι μόνο αντιδραστική ουτοπία, αλλά και αποτελούν ανοιχτή εξαπάτηση των εργαζομένων, που αποσκοπεί στον αφοπλισμό του προλεταριάτου και στην απόσπασή του από το καθήκον του αφοπλισμού των εκμεταλλευτών.
Μόνο η προλεταριακή, η κομμουνιστική επανάσταση μπορεί να βγάλει την ανθρωπότητα από το αδιέξοδο που δημιούργησε ο ιμπεριαλισμός και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι. Οποιες κι αν είναι οι δυσκολίες της επανάστασης και οι πιθανές προσωρινές αποτυχίες της, ή τα κύματα της αντεπανάστασης, η τελική νίκη του προλεταριάτου είναι αναπόφευκτη»48.
«ΜΟΝΟΚΡΑΤΟΡΙΑ» Ή «ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟΣ» ΚΟΣΜΟΣ;
Ορισμένες δυνάμεις βλέπουν τον ιμπεριαλισμό μόνο στη «μονοκρατορία» των ΗΠΑ. Αυτό εκφράζει ο σημερινός πρόεδρος της Βενεζουέλα, καλώντας τη Ρωσία να ηγηθεί των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων! Η σημερινή Ρωσία ωστόσο είναι μια μεγάλη καπιταλιστική χώρα που προσπαθεί να αναβαθμιστεί στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Είναι λάθος να αντιμετωπίζεται ως υποκατάστατο της ΕΣΣΔ, ως αντιιμπεριαλιστική δύναμη, ακόμη και όταν για τη διασφάλιση των δικών της συμφερόντων αντιδράει σε σχέδια των ΗΠΑ.
Οπως λάθος είναι και η ταύτιση της έννοιας του ιμπεριαλισμού με τις ΗΠΑ. Το θέμα έχει αναπτυχθεί αναλυτικά σε άλλα άρθρα στελεχών του ΚΚΕ και δε θα ασχοληθούμε εδώ αναλυτικά. Ωστόσο πρέπει να σημειώσουμε πως η παραπάνω (στενά «αντιαμερικανική») προσέγγιση αντικειμενικά αδυνατίζει το μέτωπο απέναντι στον ιμπεριαλισμό. Εγκλωβίζει λαούς σε άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, όπως η ΕΕ, η Ρωσία και άλλα.
ΑΛΛΑ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΠΟΥΑΠΟΚΡΥΠΤΟΥΝ ΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ
Τη χειραγώγηση του εργατικού και λαϊκού κινήματος υπηρετούν και τα ιδεολογήματα που επικεντρώνουν στις αντιθέσεις «Βορρά – Νότου», «αναπτυγμένων – εξαρτημένων χωρών», «χρυσού δισεκατομμυρίου – χωρών αποθηκών πρώτων υλών» κ.ά. Κι αυτό γιατί συνειδητά αποκρύπτουν τη βασική αντίθεση εργασίας – κεφαλαίου. Για παράδειγμα, οι σχέσεις εξάρτησης μιας χώρας αποσπώνται από τις σχέσεις ιδιοκτησίας και το διεθνή συσχετισμό, με αποτέλεσμα να οδηγεί ΚΚ σε στρατηγική για την κατάργησή τους, μέσω των συμμαχιών με αστικές δυνάμεις, στα πλαίσια του συστήματος. Ή απομονώνοντας το στοιχείο της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, καταλήγουν σε αυθαίρετα συμπεράσματα περί «υποδούλωσης» των χωρών τους, θεωρώντας πως αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει με τον «εκδημοκρατισμό» του ΟΗΕ, των διεθνών σχέσεων και τη διαμόρφωση νέων διακρατικών συμμαχιών, χωρίς να θιχτούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής49.
Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ
ΣΤΟΥΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ
Βλέπουμε σήμερα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη να εμφανίζονται νέες διακρατικές συμμαχίες. Οχι τυχαία, κινητήριες δυνάμεις τέτοιων συμμαχιών είναι ανερχόμενες δυνάμεις στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, όπως η Ρωσία [στην περιοχή της Ευρασίας: Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ) κ.ά.] ή η Βραζιλία στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής.
Δεν πρόκειται μόνο για οικονομικές ενώσεις, αλλά και για ενώσεις με πολιτικά και στρατιωτικά χαρακτηριστικά που, όπως ήδη αναφέραμε, ζητούν να λάβουν μέρος στη «νέα αρχιτεκτονική» των διεθνών σχέσεων, σπέρνοντας αυταπάτες πως ο κόσμος θα γίνει «δημοκρατικότερος», «ασφαλέστερος», «ειρηνικός» μέσω της αλλαγής του διεθνούς συσχετισμού δύναμης εις βάρος των ΗΠΑ.
Οι οπορτουνιστικές δυνάμεις, όπως ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στη χώρα μας και το ΚΕΑ στην Ευρώπη, υιοθετούν ανάλογες θέσεις και ιδεολογήματα.
Το Κόμμα μας έχει συσσωρεύσει μια μεγάλη εμπειρία από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ – ΕΕ, που επιβεβαιώνει πλήρως αυτό που τόνιζε ο Λένιν σχετικά με το σύνθημα της σύνθημα των «Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης»: «μέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς είτε είναι απραγματοποίητες, είτε είναι αντιδραστικές»50. Εκτιμάμε πως αυτή η ένωση δεν μπορεί να αλλάξει από τα μέσα, όπως ισχυρίζονται οι οπορτουνιστές του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) και οι Ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες, γιατί «ο αντιδραστικός χαρακτήρας των οικονομικών διαδικασιών της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης αντανακλάται και στον αντιδραστικό χαρακτήρα των θεσμών της»51. Γι’ αυτό η πάλη για μια οικονομία προς όφελος του λαού, η πάλη για τη σύγκρουση στο επίπεδο της εξουσίας συνδέεται με την πάλη σύγκρουσης και αποδέσμευσης από τα δεσμά του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Οι κομμουνιστές, γενικότερα οι δυνάμεις που παλεύουν κατά του ιμπεριαλισμού, έχουν καθήκον να εναντιώνονται και να οργανώνουν τη λαϊκή πάλη κατά του συνόλου των ιμπεριαλιστικών ενώσεων. Για τις πραγματικές, δηλαδή τις ταξικές τους προθέσεις. Οπως η ΕΕ δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του «αντίπαλου δέους» στις ΗΠΑ, έτσι κι οι ενώσεις που γίνονται με «ατμομηχανή» άλλα καπιταλιστικά κράτη δε θα μπορέσουν να παίξουν ένα θετικό ρόλο «συγκράτησης» και «αποτροπής» των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, παρά μόνο να εκφράσουν ανακατατάξεις στην κορυφή της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής πυραμίδας52.
Αυτές οι ανακατατάξεις σε καμία περίπτωση δε θα κάνουν την ανθρωπότητα «δημοκρατικότερη» και «ειρηνικότερη». Το Κόμμα μας εκτιμάει πως «όσο η τάση για αποδέσμευση από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις θα γενικεύεται, τόσο η ανάγκη για διμερείς, πολυμερείς και περιφερειακές συνεργασίες σε αντιιμπεριαλιστική βάση θα γίνεται πραγματικότητα. Αμεσο και κρίσιμο ζήτημα είναι τι κάνει το κάθε κίνημα για να επιταχύνει αυτές τις τάσεις, για να αποδυναμώσει τον ιμπεριαλισμό και τις ενώσεις του»53.
Γι’ αυτό επιμένουμε πως «το εργατικό κίνημα οφείλει να πει ΟΧΙ στα ιμπεριαλιστικά κέντρα ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους έδρα»54 και να συνεχίσει την πάλη του για τα άμεσα συμφέροντα και ανάγκες των εργαζομένων χωρίς να χάνει την προοπτική, που είναι η ανατροπή του καπιταλισμού κι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Αυτή η αρχή αφορά και τις κομμουνιστικές δυνάμεις που βρίσκονται στην εξουσία. Οποιαδήποτε επιλογή διακρατικών οικονομικών σχέσεων επιδιώξουν οι κομμουνιστές με καπιταλιστικές οικονομίες στη βάση του αμοιβαίου οφέλους δεν μπορεί να ιδεολογικοποιείται. Ταυτόχρονα θα πρέπει, να επιδιώξουν τη μεγαλύτερη δυνατή αυτάρκεια για τη σοσιαλιστική οικονομία της χώρας τους γιατί, όπως σωστά έχει επισημανθεί, πρέπει «να σχεδιασθεί η οικονομία έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η αυτοτέλεια της λαϊκής οικονομίας, ώστε η οικονομία μας να μη μετατραπεί σε εξάρτημα των καπιταλιστικών χωρών. Είναι στο χέρι μας, να μη γίνουμε εξάρτημα της καπιταλιστικής οικονομίας»55.
Μπορούν να υπάρξουν διακρατικές ενώσεις προς όφελος των λαών; Οσο δυναμώνει το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα, η ταξική πάλη και η σύγκρουση με τις ιμπεριαλιστικές δεσμεύσεις και οργανισμούς, θα αναπτύσσονται και θετικές επαναστατικές διαδικασίες, που αναμφίβολα μπορούν να οδηγήσουν στην επαναστατική κατάσταση, ανοίγοντας και πάλι το δρόμο για τη νίκη του σοσιαλισμού σε μια ή περισσότερες χώρες. Η ένωση των προσπαθειών των σοσιαλιστικών χωρών αποτελεί τη μόνη προοδευτική κοινωνικοοικονομική και πολιτική βάση που μπορεί να υπάρξει στην εποχή μας, δηλαδή πάνω στη βάση των αρχών του σοσιαλισμού. Ωστόσο, για ν’ ανοίξει ο δρόμος για την κοινωνική επανάσταση και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, απαιτείται στις σημερινές συνθήκες αταλάντευτη πάλη ενάντια σε κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη ή οργανισμό, ανεξάρτητα από τα εθνικά, διεθνικά, διακρατικά χρώματά του. Για κάτι τέτοιο δεν είναι αρκετή μόνον η θέληση και η διάθεση για αγώνα, αλλά χρειάζεται και η ακλόνητη ταξική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων κι εξελίξεων.
ΣHMEIΩΣEIΣ:
* Ο Ελισαίος Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων.
1.Τα στοιχεία είναι του Ινστιτούτου SIPRI (μελετών των προβλημάτων ειρήνης) με έδρα τη Στοκχόλμη, που αναδημοσίευσε στις 9 Ιούνη 2009 η ρωσική εφημερίδα «Νεζαβίσιμαγια Γκαζέτα». Η δεκάδα στην κατάταξη των ηγετικών δυνάμεις στις ετήσιες πολεμικές δαπάνες έχει ως εξής: ΗΠΑ – 607 δισ. δολ., Κίνα – 84,9 δισ. δολ., Γαλλία – 65,7 δισ. δολ., Βρετανία – 65,3 δισ. δολ., Ρωσία – 58,6 δισ. δολ., Γερμανία 46,8 δισ. δολ., Ιαπωνία – 46,3 δισ. δολ., Ιταλία – 40,6 δισ. δολ., Σαουδική Αραβία – 38,2 δισ. δολ., Ινδία – 30 δισ. δολ.
2.www.naftemporiki.gr, Παρασκευή, 4 Σεπτέμβρη 2009.
3.Ομιλία του ΥΦΥΠΕΞ, Γιάννη Βαληνάκη, «60 Χρόνια από την ίδρυση του ΟΗΕ, αποτίμηση των εργασιών της Συνόδου Κορυφής», Διημερίδα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 24-25 Οκτώβρη 2005, www.valinakis.gr
4..http://news.pathfinder.gr/world/news/529285.html.
5.«Εκδημοκρατισμός της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης», ομιλία Γιώργου Α. Παπανδρέου στο Συνέδριο της διεθνούς διαφάνειας, Μέγαρο Μουσικής, 2 Νοέμβρη 2008.
6.Ομιλία Γιώργου Α. Παπανδρέου στο LondonSchoolOfEconomics, για την «προοδευτική διακυβέρνηση», την Ελλάδα και τις διεθνείς εξελίξεις, 28 Απρίλη 2009.
7.Ομιλία Γιώργου Α. Παπανδρέου στην ειδική συνεδρίαση της Βουλής για τον εορτασμό της Παγκόσμιας ημέρας της Δημοκρατίας, 15 Σεπτέμβρη 2008.
8.Ομιλία Γιώργου Α. Παπανδρέου στην 4η Σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, 9 Μάη 2009.
9.Ομιλία του ΥΦΥΠΕΞ, Γιάννη Βαληνάκη: «60 Χρόνια από την ίδρυση του ΟΗΕ, αποτίμηση των εργασιών της Συνόδου Κορυφής», Διημερίδα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 24-25 Οκτώβρη 2005, www.valinakis.gr
10.http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artId=274580&dt=21/06/2009.
11.Προτάσεις ΣΥΝ για την ελληνική προεδρία του ΟΑΣΕ, www.syn.gr
12.Π. Τριγάζη: «Γιατί η Λ’ Ακουιλα δεν ήταν Γένοβα», εφημερίδα «Η Αυγή», 11 Ιούλη 2009.
13.Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, http://www.syn.gr/programma/a.htm
14.Εκλογική Πλατφόρμα 2009, KEA.
15.http://www.inforos.ru/?id=24919.
16.Β. Ι. Λένιν: «Πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας (μπ)», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 38, σελ. 421.
17.Β. Ι. Λένιν: «Για την επισιτιστική και στρατιωτική κατάσταση», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 39, σελ. 126.
18.Β. Ι. Λένιν: «Ο “Αριστερισμός”, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 53-54.
19.Β. Ι. Λένιν: «Λόγος στη Σύσκεψη των Προέδρων των Εκτελεστικών Επιτροπών», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 350.
20.Β. Ι. Λένιν: «Το ΙΧ Συνέδριο του ΚΚΡ(μπ)», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 40, σελ. 241-242.
21.Ι. Β. Στάλιν: «Πολιτική λογοδοσία της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) στο 15ο Συνέδριό του», «Η αναπτυσσόμενη κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού και η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ», «Απαντα», τ. 10, σελ. 312-313.
22.Ι. Β. Στάλιν: «Το 14ο Συνέδριο του ΚΚ (μπ.) της ΕΣΣΔ, Πολιτικός απολογισμός», 18-31 Δεκέμβρη 1925, «Απαντα», τ. 7, σελ. 303-309.
23Ι. Β. Στάλιν: «Λόγος στην 5η Συνδιάσκεψη της ΛΟΚΝ της ΕΣΣΔ», «Απαντα», τ. 9, σελ. 224.
24.Ι. Β. Στάλιν: «Συνομιλία με εργατικές αντιπροσωπίες του εξωτερικού», 5 Νοέμβρη 1927, «Απαντα», τ. 10, σελ. 231-232.
25.Ι. Β. Στάλιν: «Πολιτική λογοδοσία της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) στο 15ο Συνέδριό του», «Η αναπτυσσόμενη κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού και η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ», «Απαντα», τ. 10, σελ. 308-309.
26.Ι. Β. Στάλιν: «Πολιτική λογοδοσία της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) στο 15ο Συνέδριό του», «Η αναπτυσσόμενη κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού και η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ», «Απαντα», τ. 10, σελ. 312-323.
27.Ι. Β. Στάλιν: «Πολιτική λογοδοσία της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) στο 15ο Συνέδριό του», «Η αναπτυσσόμενη κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού και η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ», «Απαντα», τ. 10, σελ. 325-326.
28.Ι. Β. Στάλιν: «Τα αποτελέσματα της Ολομέλειας του Ιούλη της ΚΕ του ΚΚ(μπ)», «Απαντα», τ. 11, σελ. 230-231.
29.Ι. Β. Στάλιν: «Συνέντευξη με τον ανταποκριτή της Νιου Γιορκ Τάιμς», «Απαντα», τ. 13, σελ. 310.
30.Ι. Β. Στάλιν: «Απολογισμός στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος, για τη δουλειά της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ), 19.3.1939», «Απαντα», τ. 14, σελ. 376.
31.Ι. Β. Στάλιν: «Απολογισμός στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος, για τη δουλειά της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ), 19.3.1939», «Απαντα», τ. 14, σελ. 376.
32.Ι. Β. Στάλιν: «Απολογισμός στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος, για τη δουλειά της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ), 19.3.1939», «Απαντα», τ. 14, σελ. 376.
33.Ι. Β. Στάλιν: «Η 27η επέτειος της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης», «Απαντα», τ. 15, σελ. 236.
34.Ι. Β. Στάλιν: «Συζήτηση με ανταποκριτή της Πράβντα», «Απαντα», τ. 16, (υπό έκδοση από τη «Σύγχρονη Εποχή»), σελ. 173-175.
35.Ι. Β. Στάλιν: «Συζήτηση με ανταποκριτή της Πράβντα», «Απαντα», τ. 16, (υπό έκδοση από τη «Σύγχρονη Εποχή»), σελ. 175-176.
36.«Το δικαίωμα του βέτο. Ιστορία και στατιστική», άρθρο στο news.bbs.uk.
37.Α. Γκρομίκο – Μπ. Πονομαριόφ: «Η ιστορία της εξωτερικής πολιτικής της ΕΣΣΔ», τ. 2, περίοδος 1945-1985, σελ. 294-295.
38.Ο.π. σελ. 370.
39.Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα, με επίκεντρο την ΕΣΣΔ», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 80.
40.18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Ντοκουμέντα, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 285.
41.18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Ντοκουμέντα, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 276.
42.Ακολουθούν: 6,64% η Βρετανία, 6,30% η Γαλλία, 5,07% η Ιταλία, 2,97% ο Καναδάς, 2,96% η Ισπανία, 2,66% η Κίνα, 2,25% το Μεξικό, ενώ η Ρωσία κατέθεσε μόλις το 1,2% του προϋπολογισμού του ΟΗΕ. Στοιχεία της wikipedia.
43.Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα, με επίκεντρο την ΕΣΣΔ», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 77.
44.16ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Ντοκουμέντα, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 148.
45.Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 22 Γενάρη 2003.
46.Α. Γκρομίκο – Μπ. Πονομαριόφ: «Η ιστορία της εξωτερικής πολιτικής της ΕΣΣΔ», τ. 2, περίοδος 1945-1985, σελ. 218.
47.Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα, με επίκεντρο την ΕΣΣΔ», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 78.
48.Β. Ι. Λένιν: «Πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας (μπ)», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 38, σελ. 421.
49.Βλ. άρθρα «Το “Χρυσό δισεκατομμύριο” και ο προλεταριακός διεθνισμός», ΚΟΜΕΠ 2/2002, και «Σχέσεις εξάρτησης ή σχέσεις αλληλεξάρτησης;», εφημερίδα «Ριζοσπάτης», Κυριακή 25 Γενάρη 2009.
50.Ι.Β. Λένιν: «Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 26, σελ. 359.
51.Κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ: «Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση. Ο ρόλος της στις διεθνείς εξελίξεις. Η εναλλακτική πρόταση των κομμουνιστών», Νοέμβρης 2005.
52.Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ: «Για τη διεθνή κατάσταση, με αιχμή τη Μ. Ανατολή και το Ιράν. Η θέση της Ελλάδας στην περιοχή. Η απάντηση του ΚΚΕ», 19 Μάη 2006.
53.Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ: «Για τη διεθνή κατάσταση, με αιχμή τη Μ. Ανατολή και το Ιράν. Η θέση της Ελλάδας στην περιοχή. Η απάντηση του ΚΚΕ», 19 Μάη 2006.
54.Κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ: «Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση. Ο ρόλος της στις διεθνείς εξελίξεις. Η εναλλακτική πρόταση των κομμουνιστών», Νοέμβρης 2005.
55.Απόσπασμα από τοποθέτηση σε συζήτηση, στην οποία ο Β. Μόλοτοφ (μέλος του ΠΓ και της Γραμματείας της ΚΕ του Κόμματος των Μπολσεβίκων και υπουργός Εξωτερικών της ΕΣΣΔ) υπερασπίστηκε εκτός της παραπάνω θέσης και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας «δοκιμάστε χωρίς σχέδιο κι όλα θα ξεχαρβαλωθούν» και υπογράμμισε πως το «καθήκον του σχεδιαστικού κέντρου είναι να μην επιτρέψει δυσαναλογίες στη λαϊκή οικονομία». Αρχειακό υλικό ανέκδοτο στα ελληνικά. «Η συζήτηση για το εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας» (Γενάρης 1941).
