Το ζήτημα των βασικών οικονομικών νόμων του σύγχρονου καπιταλισμού και του σοσιαλισμού

 

 

7. Το ζήτημα των βασικών οικονομικών νόμων του σύγχρονου καπιταλισμού και του σοσιαλισμού

 

Όπως είναι γνωστό, το ζήτημα των βασικών οικονομικών νόμων του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού ανακινήθηκε αρκετές φορές στις συζητήσεις. Εκφράστηκαν διάφορες γνώμες πάνω σ’ αυτό το σημείο, μέχρι τις πιο φανταστικές. Είναι αλήθεια ότι η πλειοψηφία αυτών που πήραν μέρος στη συζήτηση δεν αντέδρασε έντονα πάνω σ’ αυτό το ζήτημα και δεν πάρθηκε καμιά απόφαση πάνω σ’ αυτό το σημείο. Όμως, κανένας απ’ αυτούς που πήραν μέρος στη συζήτηση δεν αρνήθηκε ότι υπάρχουν τέτοιοι νόμοι.

Υπάρχει, άραγε, βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού; Ναι, υπάρχει. Τι είδους νόμος είναι αυτός και σε τι συνίστανται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του; Βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού είναι ο νόμος εκείνος που καθορίζει όχι μια οποιαδήποτε ξεχωριστή πλευρά είτε οποιεσδήποτε ξεχωριστές εξελίξεις της ανάπτυξης της καπιταλιστικής παραγωγής, αλλά όλες τις βασικές πλευρές και όλες τις βασικές εξελίξεις αυτής της ανάπτυξης, επομένως εκείνος που καθορίζει την ύπαρξη της καπιταλιστικής παραγωγής, την ουσία της.

Δεν είναι, άραγε, ο νόμος της αξίας ο βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού; Όχι. Ο νόμος της αξίας είναι πριν απ’ όλα νόμος της εμπορευματικής παραγωγής. Υπήρχε πριν από τον καπιταλισμό και εξακολουθεί να υπάρχει, όπως και η εμπορευματική παραγωγή, ύστερα από την ανατροπή του καπιταλισμού, π.χ., στη χώρα μας, είναι αλήθεια με περιορισμένη σφαίρα ενέργειας. Φυσικά, ο νόμος της αξίας, που έχει πλατιά σφαίρα ενέργειας μέσα στις συνθήκες του καπιταλισμού, παίζει μεγαλύτερο ρόλο στην υπόθεση της ανάπτυξης της καπιταλιστικής παραγωγής, όμως όχι μόνο δεν καθορίζει την ύπαρξη της καπιταλιστικής παραγωγής και τις βάσεις του καπιταλιστικού κέρδους, αλλά ακόμα ούτε και βάζει τέτοια προβλήματα. Για το λόγο αυτό δεν μπορεί να είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του σύγχρονου καπιταλισμού.

Για τους ίδιους λόγους, δεν μπορεί να είναι βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού ο νόμος του ανταγωνισμού και της αναρχίας στην παραγωγή, είτε ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού στις διάφορες χώρες.

Λένε ότι ο νόμος του μέσου ποσοστού κέρδους είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτό δεν είναι σωστό. Ο σύγχρονος καπιταλισμός, ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με το μέσο κέρδος, που επιπλέον έχει την τάση να πέφτει εξαιτίας της ανύψωσης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου. Ο σύγχρονος μονοπωλιακός καπιταλισμός απαιτεί όχι το μέσο κέρδος αλλά το μέγιστο του κέρδους που του είναι απαραίτητο για να πραγματοποιεί περισσότερο ή λιγότερο κανονικά την πλατιά αναπαραγωγή.

Πιο πολύ πλησιάζει προς την έννοια του βασικού οικονομικού νόμου του καπιταλισμού ο νόμος της υπεραξίας, ο νόμος της γέννησης και της αύξησης του καπιταλιστικού κέρδους. Αυτός πραγματικά προκαθορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά της καπιταλιστικής παραγωγής. Όμως, ο νόμος της υπεραξίας είναι πολύ γενικός νόμος, που δε θίγει το πρόβλημα του υψηλότερου ποσοστού κέρδους, του οποίου η εξασφάλιση αποτελεί όρο ανάπτυξης του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Για να συμπληρώσουμε αυτό το κενό, πρέπει να συγκεκριμενοποιήσουμε το νόμο της υπεραξίας και να τον αναπτύξουμε παραπέρα, ώστε να προσαρμόζεται στις συνθήκες του μονοπωλιακού καπιταλισμού, παίρνοντας επιπλέον υπόψη μας ότι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός δεν επιζητεί κάθε κέρδος, αλλά ακριβώς το ανώτατο κέρδος. Κι αυτό θα είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του σύγχρονου καπιταλισμού.

Τα βασικά χαρακτηριστικά και οι βασικές απαιτήσεις του βασικού οικονομικού νόμου του σύγχρονου καπιταλισμού θα μπορούσαν να διατυπωθούν, π.χ., με τον εξής τρόπο: εξασφάλιση του ανώτατου καπιταλιστικού κέρδους μέσω της εκμετάλλευσης, της καταστροφής και της εξαθλίωσης της πλειοψηφίας του πληθυσμού της δοσμένης χώρας, μέσω της υποδούλωσης και της συστηματικής καταλήστευσης των λαών των άλλων χωρών, ιδιαίτερα των καθυστερημένων χωρών, τέλος, μέσω των πολέμων και της στρατιωτικοποίησης της λαϊκής οικονομίας που χρησιμοποιούνται για την εξασφάλιση των πιο υψηλότερων κερδών. 

Λένε ότι το μέσο κέρδος θα μπορούσε, παρ’ όλα αυτά, να θεωρηθεί πέρα για πέρα αρκετό για την καπιταλιστική ανάπτυξη μέσα στις σύγχρονες συνθήκες. Αυτό δεν είναι σωστό. Το μέσο κέρδος είναι το κατώτατο όριο αποδοτικότητας κάτω από το οποίο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει καπιταλιστική παραγωγή. Όμως, θα ήταν αστείο να νομίσουμε ότι οι επικεφαλής του σύγχρονου μονοπωλιακού καπιταλισμού, που αρπάζουν τις αποικίες, που υποδουλώνουν λαούς και που μηχανεύονται τον πόλεμο, επιδιώκουν να εξασφαλίσουν για τον εαυτό τους απλά και μόνο ένα μέσο κέρδος. Όχι, δεν είναι το μέσο κέρδος, ούτε το υπερκέρδος, που κατά κανόνα είναι μονάχα κάπως υψηλότερο από το μέσο κέρδος, αλλά ακριβώς το ανώτατο κέρδος είναι αυτό που παρουσιάζεται σαν κινητήρια δύναμη του μονοπωλιακού καπιταλισμού.

Η ανάγκη ακριβώς να πετύχει τα ανώτατα κέρδη σπρώχνει το μονοπωλιακό καπιταλισμό σε τέτοια ριψοκίνδυνα βήματα, σαν την υποδούλωση και τη συστηματική καταλήστευση των αποικιών και άλλων καθυστερημένων χωρών, τη μετατροπή μιας σειράς ανεξάρτητων χωρών σε εξαρτημένες χώρες, την οργάνωση νέων πολέμων, που είναι για τους επικεφαλής του σύγχρονου καπιταλισμού η καλύτερη «μπίζνες» για να βγάλουν το ανώτατο κέρδος, τέλος, τις προσπάθειες κατάκτησης της παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας·

Η σημασία του βασικού οικονομικού νόμου του καπιταλισμού βρίσκεται, ανάμεσα στ’ άλλα, στο γεγονός ότι προσδιορίζοντας όλα τα βασικότερα φαινόμενα στην περιοχή της ανάπτυξης της καπιταλιστικής μεθόδου παραγωγής, τις ανόδους του και τις κρίσεις του, τις νίκες του και τις ήττες του, τα πλεονεκτήματα του και τα μειονεκτήματα του -ολόκληρη την πορεία της αντιφατικής του εξέλιξης- δίνει τη δυνατότητα να τα καταλάβουμε και να τα εξηγήσουμε. 

Να ένα από τα πολυάριθμα «εκπληκτικά» παραδείγματα:

Είναι σ’ όλους γνωστά τα γεγονότα από την ιστορία και την πράξη του καπιταλισμού που αποδείχνουν μια θυελλώδη ανάπτυξη της τεχνικής στον καπιταλισμό, όταν. οι καπιταλιστές παρουσιάζονται σαν σημαιοφόροι της προοδευτικής τεχνικής, σαν επαναστάτες στην περιοχή της ανάπτυξης της τεχνικής της παραγωγής. Είναι, όμως, επίσης γνωστά γεγονότα διαφορετικής φύσης, που αποδείχνουν ένα φρενάρισμα της ανάπτυξης της τεχνικής στον καπιταλισμό, όταν οι καπιταλιστές παρουσιάζονται σαν αντιδραστικοί στην περιοχή της ανάπτυξης της καινούργιας τεχνικής και περνούν συχνά στην εργασία του χεριού.

Πώς να εξηγήσουμε την αντίφαση αυτή που μας παρουσιαζεται; Μπορούμε να την εξηγήσουμε μόνο με το βασικό οικονομικό νόμο του σύγχρονου καπιταλισμού, δηλαδή με την ανάγκη της απόκτησης των ανώτατων κερδών. Ο καπιταλισμός υποστηρίζει τη νέα τεχνική όταν του υπόσχεται τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη. Ο καπιταλισμός είναι ενάντια στη νέα τεχνική και υποστηρίζει το πέρασμα στην εργασία του χεριού, όταν η νέα τεχνική δεν του υπόσχεται πια τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη.

Έτσι έχουν τα πράγματα με το βασικό οικονομικό νόμο του σύγχρονου καπιταλισμού.

Υπάρχει, άραγε, βασικός οικονομικός νόμος του σοσιαλισμού; Ναι, υπάρχει. Ποια είναι τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά και οι απαιτήσεις αυτού του νόμου; Τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά και οι απαιτήσεις του βασικού οικονομικού νόμου του σοσιαλισμού θα μπορούσαν, π.χ., να διατυπωθούν με τον εξής τρόπο: Εξασφάλιση της ανώτατης ικανοποίησης των διαρκώς αναπτυσσομένων υλικών και πολιτιστικών αναγκών ολόκληρης της κοινωνίας, μέσω της αδιάκοπης ανάπτυξης και τελειοποίησης της σοσιαλιστικής παραγωγής, πάνω στη βάση της πιο υψηλής τεχνικής.

Επομένως: Αντί για εξασφάλιση των ανώτατων κερδών, εξασφάλιση της ανώτατης ικανοποίησης των υλικών και πολιτιστικών αναγκών της κοινωνίας. Αντί για ανάπτυξη της παραγωγής με διακοπές από την άνοδο στην κρίση κι από την κρίση στην άνοδο, αδιάκοπη αύξηση της παραγωγής. Αντί για περιοδικές διακοπές στην ανάπτυξη της τεχνικής που συνοδεύονται από την καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας, αδιάκοπη τελειοποίηση της παραγωγής πάνω στη βάση της πιο υψηλής τεχνικής. 

Λένε ότι βασικός οικονομικός νόμος του σοσιαλισμού είναι ο νόμος της ισόμετρης, της αναλογικής ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας. Αυτό δεν είναι σωστό. Η ισόμετρη ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας, καθώς και η σχεδιοποίηση της λαϊκής οικονομίας, που είναι περισσότερο ή λιγότερο πιστή αντανάκλαση αυτού του νόμου, δεν μπορούν να δώσουν τίποτε από μόνες τους, αν δεν είναι γνωστό για ποιο σκοπό συντελείται η ισόμετρη ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας, είτε αν ο σκοπός αυτός είναι ασαφής. Ο νόμος της ισόμετρης ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας μπορεί να δώσει το απαιτούμενο αποτέλεσμα, μονάχα στην περίπτωση όπου υπάρχει σκοπός, σύμφωνα με την πραγματοποίηση του οποίου επιτελείται η ισόμετρη ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας. Το σκοπό αυτό δεν μπορεί να τον δώσει από μόνος του ο νόμος της ισόμετρης ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας. Ακόμα περισσότερο δεν μπορεί να τον δώσει η σχεδιοποίηση της λαϊκής οικονομίας. Ο σκοπός αυτός περιέχεται στο βασικό οικονομικό νόμο του σοσιαλισμού με τη μορφή των απαιτήσεων του που εκτέθηκαν παραπάνω. Για το λόγο αυτό, οι ενέργειες του νόμου της ισόμετρης ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας μπορούν να πάρουν μεγάλη έκταση, μονάχα στην περίπτωση που θα στηρίζονται πάνω στο βασικό οικονομικό νόμο του σοσιαλισμού.

Όσον αφορά τη σχεδιοποίηση της λαϊκής οικονομίας, μπορεί τότε μόνο να πετύχει θετικά αποτελέσματα, αν εκπληρωθούν δύο όροι: α) Αν αυτή αντανακλά σωστά τις απαιτήσεις του νόμου της ισόμετρης ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας, β) Αν αυτή συμμορφώνεται σε όλα τα σημεία με τις απαιτήσεις του βασικού οικονομικού νόμου του σοσιαλισμού

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *