Οι ψευδαισθήσεις ενός ατόμου ονομάζονται παράνοια… Οι ταυτόχρονες, ομαδικές ψευδαισθήσεις πολλών ατόμων ονομάζονται θρησκεία!
του Μάκη Πετρίδη
Η θρησκεία είναι ένα πανάρχαιο φαινόμενο που πολλές φορές δίνει την εντύπωση ότι υπήρχε πάντα και σε κάθε πολιτισμό στην ανθρώπινη ιστορία. Λέγεται μάλιστα, με ιδιαίτερη σοβαρότητα και σιγουριά, ότι είναι συναίσθημα και ανάγκη να πιστεύουμε σε μια υπέρτατη οντότητα που κατέχει την υπέρτατη αλήθεια δογματικά, αλλά και ταυτόχρονα είναι ο φύλακας και εφαρμοστής την ηθικής και της νομιμότητας στην κοινωνία (δηλαδή ο θεός και οι εκπρόσωποι του). Βέβαια αυτό είναι αυθαίρετο και λάθος, γιατί γνωρίζουμε ολόκληρους πολιτισμούς χωρίς οποιαδήποτε μεταφυσική μορφή θρησκείας (1) αλλά και ανθρώπους σε όλες τις θρησκόληπτες κοινωνίες που αντιστέκονταν στην επικρατούσα κατάσταση προβάλλοντας την ορθολογική σκέψη.
Η πρώτη μορφή θρησκείας στην ιστορική εξέλιξη ήταν η πίστη σε πνεύματα, δηλαδή η ιδέα ότι όλα τα πράγματα ζωντανά και μη έχουν ψυχή (ανιμισμός). Εμφανίζεται, μάλιστα, την περίοδο του διαχωρισμού της πνευματικής από τη χειρωνακτική εργασία, όπου τα πιο ηλικιωμένα μέλη της κάθε φυλής, σαν φύλακες της γνώσης, λόγω της μεγαλύτερης εμπειρίας τους, γίνονται οργανωτές της παραγωγής και οι υπόλοιποι απλοί εργάτες και υποτακτικοί. Έτσι, γίνονται απαραίτητοι στην παραγωγή και προάγονται σε γενάρχες και εξουσιαστές των άλλων, θέτοντας μια νέα κατάσταση στην οποία διαχωρίζεται η “ψυχή” από το σώμα, το πνεύμα από την ύλη, ο εξουσιαστής από τους εξουσιαζόμενους. Με το θάνατο του αρχηγού το πνεύμα του, και για να μην χαθεί μαζί του και η γνώση που κουβαλά, εγκαθίσταται σε διάφορα έμβια ή άβια πράγματα τα οποία και στη συνέχεια λατρεύονται από τη φυλή.
Με την εξέλιξη των κοινωνιών και την ανάπτυξη των επιστημών και της φιλοσοφίας οι θρησκείες μεταλλάσσονται στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν διάφορα φαινόμενα (όνειρα, φυσικά φαινόμενα και κυρίως το θάνατο) χωρίς να διαταράσσουν την κοινωνική κατάσταση που επικρατεί, δίνοντας μεταφυσικές απαντήσεις και θεοποιώντας τα φαινόμενα αυτά (βλ. θεοί του Ολύμπου, Αιγύπτιοι θεοί, γοτθικοί μύθοι, φυσιολατρία). Η εμφάνιση των θρησκειών όπως τις ξέρουμε σήμερα (μονοθεϊστικές όπως χριστιανισμός, μωαμεθανισμός, ιουδαϊσμός) έγινε παράλληλα με την εμφάνιση των μεγάλων αυτοκρατοριών, για να περάσουν από τις διάφορες κατακερματισμένες τοπικές θρησκείες σε μια συγκεντρωτική μορφή όπου οι κυβερνώντες (αυτοκράτορες – ευγενείς) αναγνωρίζονταν ως θεοί ή κυβερνούσαν “ελέω θεού”, διαιωνίζοντας έτσι την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας.
Παράλληλα αλλά και αντίθετα με την εμφάνιση και εξέλιξη των θρησκειών σε όλες τις εποχές υπήρξε και η ανάπτυξη της ορθολογικής σκέψης. Από τον Πρωταγόρα (480-412π.Χ.) και τον Επίκουρο (342-270 π.Χ.) έως τον Hobbes και τους Μαρξ-Ένγκελς, πάντα υπήρχαν απόψεις που έρχονταν ενάντια στη μεταφυσική εξήγηση του κόσμου.
Σε όλες τις μεγάλες επαναστάσεις των τελευταίων αιώνων (Αμερικανική, Γαλλική, Ρωσική) η συλλογική συνείδηση κατέρριπτε τα δεσμά της θρησκείας η οποία έβαζε φρένο στην ιστορική εξέλιξη. Σήμερα η επιστήμη σταδιακά ανατρέπει τους παλιούς θρησκευτικούς μύθους για τη δημιουργία αντιπαραβάλλοντας την αποδεδειγμένη Δαρβινική εξέλιξη και την ορθολογική, υλιστική σκέψη. Αντίθετα οι θρησκείες υπονομεύουν την επιστήμη και την κοινωνική πρόοδο, προβάλλοντας τη στρεβλή και άκαμπτη ηθική τους, στηριζόμενη μόνο σε αρχαίους μύθους. Από την πιο επικίνδυνη πλευρά της θρησκείας όπως είναι οι μαζικές δολοφονίες στο όνομά της, έως την επιβολή της σε θέματα όπως οι εκτρώσεις, η μοιχεία, η πειθαρχία στους νόμους και στην κρατούσα κατάσταση, η θρησκεία είναι εκτός από προσβολή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ένα ακόμη εμπόδιο για την ανθρώπινη χειραφέτηση.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
-Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός, Γιάννης Κορδάτος
-Αντι-Ντιρινγκ, Κάρλ Μαρξ
-Η Περί Θεού αυταπάτη, Richard Dawkins
-Το εγωιστικό γονίδιο, Richard Dawkins
-Στοιχειώδης αρχές της φιλοσοφίας, Ζωρζ Πόλιτσερ
Παραπομπές
-(1) Ο περιηγητής Μπάρτον έζησε ανάμεσα στους άθεους Νέγρους της ανατολικής Αφρικής. Όταν τους μίλησε για τον θεό, τον ρωτήσανε με περιέργεια πού είναι με την πρόθεση να τον βρούνε και να τον σκοτώσουν και να ξεμπερδεύουν μαζί του γιατί “φέρνει τόσες καταστροφές στα ζώα μας, ρίχνει κεραυνούς και σκοτώνει τις γυναίκες και τα παιδιά μας…”.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2010
Πηγή: http://istoriakk.blogspot.gr/2016/07/blog-post_51.html
