6. Το αναπόφευκτο των πολέμων ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες
Μερικοί σύντροφοι υποστηρίζουν ότι εξαιτίας της ανάπτυξης νέων διεθνών συνθηκών ύστερα από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πόλεμοι ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες έπαψαν να είναι αναπόφευκτοι. Θεωρούν ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στο στρατόπεδο του σοσιαλισμού και στο στρατόπεδο του καπιταλισμού είναι δυνατότερες από τις αντιθέσεις ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν υποδουλώσει σε αρκετό βαθμό τις άλλες καπιταλιστικές χώρες, ώστε να μην τους επιτρέψουν να αλληλοσυγκρουστούν και να αλληλοεξασθενήσουν, ότι οι προοδευτικοί άνθρωποι του καπιταλισμού διδάχτηκαν αρκετά από την πείρα δύο παγκόσμιων πολέμων, που προξένησαν σοβαρές καταστροφές σ’ όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, ώστε να μην επιτρέψουν να συρθούν και πάλι οι καπιταλιστικές χώρες σ’ έναν πόλεμο μεταξύ τους, ότι χάρη σ’ όλα αυτά οι πόλεμοι ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες έπαψαν να είναι αναπόφευκτοι.
Οι σύντροφοι αυτοί κάνουν λάθος. Βλέπουν τα εξωτερικά γεγονότα που γυαλίζουν στην επιφάνεια και δε βλέπουν τις βαθύτερες δυνάμεις, που αν και δρουν σχεδόν απαρατήρητα, ωστόσο είναι αυτές που πρόκειται να καθορίσουν την πορεία των γεγονότων.
Εξωτερικά, όλα τάχατες είναι «ρόδινα»: Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πέρασαν το χαλινάρι στη Δυτική Ευρώπη, την Ιαπωνία και τις άλλες καπιταλιστικές χώρες. Η Γερμανία (Δυτική), η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, που βρίσκονται κάτω απ’ το πέλμα των ΗΠΑ, εκτελούν υπάκουα τις εντολές των ΗΠΑ. Όμως, θα ήταν λάθος να νομίσουμε πως αυτή η «ρόδινη κατάσταση» θα διατηρηθεί στον «αιώνα τον άπαντα», πως οι χώρες αυτές θα υπομένουν δίχως τέλος την κυριαρχία και την καταπίεση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, πως δε θα δοκιμάσουν ν’ αποσπαστούν απ’ την αμερικανική σκλαβιά και να μπουν στο δρόμο της ανεξάρτητης ανάπτυξης.
Ας πάρουμε πριν απ’ όλα την Αγγλία και τη Γαλλία. Δε χωράει αμφιβολία πως οι χώρες αυτές είναι ιμπεριαλιστικές. Δε χωράει αμφιβολία ότι οι φτηνές πρώτες ύλες και οι εξασφαλισμένες αγορές κατανάλωσης έχουν για τις χώρες αυτές πρωταρχική σημασία. Είναι δυνατόν ποτέ να υποθέσουμε ότι θα υπομένουν ατελείωτα τη σημερινή κατάσταση, όταν οι Αμερικανοί, κάτω απ’ το θόρυβο της «βοήθειας» σύμφωνα με τη γραμμή του «Σχεδίου Μάρσαλ», εισχωρούν βαθιά στην οικονομία της Αγγλίας και της Γαλλίας, προσπαθώντας να τις μετατρέψουν σε εξάρτημα της οικονομίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όταν το αμερικανικό κεφάλαιο αρπάζει τις πρώτες ύλες και τις αγορές κατανάλωσης στις αγγλογαλλικές αποικίες και προξενεί μ’ αυτόν τον τρόπο καταστροφή στα υψηλά κέρδη των Αγγλογάλλων καπιταλιστών; Δε θα ‘ταν πιο σωστό να πούμε ότι η καπιταλιστική Αγγλία και αμέσως ύστερα απ’ αυτήν η καπιταλιστική Γαλλία, θα βρεθούν τελικά αναγκασμένες ν’ αποσπαστούν από το αγκάλιασμα των ΗΠΑ και να έρθουν σε σύγκρουση μαζί τους, για να εξασφαλίσουν μια ανεξάρτητη θέση και, φυσικά, υψηλά κέρδη;
Ας περάσουμε στις κυριότερες από τις ηττημένες χώρες, στη Γερμανία (τη Δυτική) και την Ιαπωνία. Οι χώρες αυτές ζουν μέσα σε άθλιες συνθήκες, κάτω από την μπότα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Η βιομηχανία τους κι η αγροτική οικονομία τους, το εμπόριο τους, η εξωτερική και εσωτερική πολιτική τους, όλη τους η ύπαρξη, είναι αλυσοδεμένα κάτω από το «καθεστώς» της αμερικανικής κατοχής. Κι όμως, οι χώρες αυτές ήταν μέχρι χτες ακόμα μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που έσεισαν τα θεμέλια της κυριαρχίας της Αγγλίας, των ΗΠΑ, της Γαλλίας, στην Ευρώπη και στην Ασία. Το να νομίζουμε πως οι χώρες αυτές δε θα δοκιμάσουν και πάλι να σηκωθούν και να σταθούν στα πόδια τους, να ρίξουν το «καθεστώς» των ΗΠΑ και να βγουν στο δρόμο της ανεξάρτητης ανάπτυξης, σημαίνει ότι πιστεύουμε στα θαύματα.
Λένε ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό είναι δυνατότερες από τις αντιθέσεις ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες. Θεωρητικά, αυτό είναι φυσικά σωστό. Αυτό είναι σωστό όχι μονάχα τώρα, στη σημερινή εποχή, αυτό ήταν σωστό, επίσης, και πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι αυτό λίγο-πολύ το καταλάβαιναν κι οι ηγέτες των καπιταλιστικών χωρών. Και παρ’ όλα αυτά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος άρχισε όχι από τον πόλεμο με την ΕΣΣΔ, αλλά από τον πόλεμο ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες. Γιατί; Γιατί, πρώτ’ απ’ όλα, ο πόλεμος με την ΕΣΣΔ, που είναι χώρα σοσιαλιστική, είναι πιο επικίνδυνος για τον καπιταλισμό από τον πόλεμο ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, διότι αν ο πόλεμος ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες βάζει μόνο ζήτημα επικράτησης ορισμένων καπιταλιστικών χωρών πάνω σε άλλες καπιταλιστικές χώρες, ο πόλεμος με την ΕΣΣΔ, υποχρεωτικά, πρέπει να βάλει ζήτημα ύπαρξης του ίδιου του καπιταλισμού. Γιατί, κατά δεύτερο λόγο, οι καπιταλιστές, αν και θορυβούν από λόγους προπαγάνδας για την επιθετικότητα της Σοβιετικής Ένωσης, οι ίδιοι δεν πιστεύουν στην επιθετικότητα της, μια και διαπιστώνουν την ειρηνική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και ξέρουν ότι η ίδια η Σοβιετική Ένωση δεν πρόκειται να επιτεθεί ενάντια στις καπιταλιστικές χώρες.
Ύστερα από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, επίσης, θεωρούσαν ότι η Γερμανία βγήκε τελειωτικά εκτός μάχης, έτσι όπως ακριβώς και σήμερα, μερικοί σύντροφοι νομίζουν πως η Ιαπωνία και η Γερμανία βγήκαν τελειωτικά εκτός μάχης. Τότε, επίσης, μιλούσαν και θορυβούσαν στον τύπο για το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πέρασαν τα χαλινάρια στην Ευρώπη, ότι η Γερμανία δεν μπορεί πια να σηκωθεί και να σταθεί στα πόδια της, ότι από δω και μπρος πόλεμοι ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες δεν είναι πια πιθανοί.
Όμως, παρ’ όλα αυτά, η Γερμανία σηκώθηκε και στάθηκε στα πόδια της σαν μια μεγάλη δύναμη, κάπου 15-20 χρόνια ύστερα απ’ την ήττα της, αφού αποσπάστηκε απ’ τη σκλαβιά και μπήκε στο δρόμο της ανεξάρτητης ανάπτυξης. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι δεν ήταν κανένας άλλος παρά η ίδια η Αγγλία κι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που βοήθησαν τη Γερμανία να σηκωθεί οικονομικά και να υψώσει το στρατιωτικοοικονομικό δυναμικό της. Φυσικά, οι ΗΠΑ κι η Αγγλία βοηθώντας τη Γερμανία να σηκωθεί οικονομικά, είχαν ταυτόχρονα υπόψη τους να στρέψουν την ανασυγκροτημένη πια Γερμανία ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, να τη χρησιμοποιήσουν ενάντια στη χώρα του σοσιαλισμού.
Όμως, η Γερμανία έστρεψε πρώτα τις δυνάμεις της ενάντια στο αγγλο-γαλλο-αμερικανικό μπλοκ. Κι όταν η χιτλερική Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στη Σοβιετική Ένωση, τότε, το αγγλογαλλο-αμερικανικό μπλοκ, όχι μόνο δε συνενώθηκε με τη χιτλερική Γερμανία, αλλά αντίθετα αναγκάστηκε να συμμαχήσει με την ΕΣΣΔ ενάντια στη χιτλερική Γερμανία.
Επομένως, η πάλη των καπιταλιστικών χωρών για αγορές και η επιθυμία να πνίξουν τους ανταγωνιστές τους αποδείχτηκαν στην πράξη δυνατότερες από τις αντιθέσεις ανάμεσα στο στρατόπεδο του καπιταλισμού και το στρατόπεδο του σοσιαλισμού.
Γεννιέται το ερώτημα, ποια εγγύηση υπάρχει ότι η Γερμανία κι η Ιαπωνία δε θα σηκωθούν και πάλι στα πόδια τους, ότι δε θα δοκιμάσουν ν’ αποσπαστούν από την αμερικανική σκλαβιά και να ζήσουν την ανεξάρτητη ζωή τους. Νομίζω πως τέτοιες εγγυήσεις δεν υπάρχουν.
Όμως από δω βγαίνει το συμπέρασμα ότι το αναπόφευκτο των πολέμων ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες εξακολουθεί να ισχύει.
Λένε πως επειδή αναπτύχτηκαν στη σημερινή εποχή ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την υπεράσπιση της ειρήνης, ενάντια σ’ έναν καινούργιο παγκόσμιο πόλεμο, η θέση του Λένιν για το ότι ο ιμπεριαλισμός αναπόφευκτα γεννάει πολέμους, πρέπει να θεωρηθεί σαν παλιωμένη. Αυτό δεν είναι σωστό.
Το σύγχρονο κίνημα της ειρήνης έχει σαν σκοπό του να ξεσηκώσει τις λαϊκές μάζες στον αγώνα για τη διαφύλαξη της ειρήνης, για την αποτροπή ενός καινούργιου παγκόσμιου πολέμου. Επομένως δεν έχει σαν σκοπό του την ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, περιορίζεται στους δημοκρατικούς σκοπούς της πάλης για τη διαφύλαξη της ειρήνης. Από την άποψη αυτή το σύγχρονο κίνημα για τη διαφύλαξη της ειρήνης διαφέρει απ’ το κίνημα στην περίοδο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου για τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο, γιατί το τελευταίο αυτό κίνημα προχωρούσε μακρύτερα και ακολουθούσε σοσιαλιστικούς σκοπούς.
Είναι δυνατό, κάτω από ορισμένες περιστάσεις, η πάλη για την ειρήνη να εξελιχτεί σε ορισμένα μέρη σε πάλη για το σοσιαλισμό, όμως αυτό δε θα ‘ναι πια το σύγχρονο κίνημα για την ειρήνη, αλλά θα ‘ναι κίνημα για την ανατροπή του καπιταλισμού.
Το πιο πιθανό απ’ όλα είναι ότι το σύγχρονο κίνημα για την ειρήνη, σαν κίνημα για τη διαφύλαξη της ειρήνης, σε περίπτωση επιτυχίας θα οδηγήσει στην αποτροπή του δοσμένου πολέμου,* στην προσωρινή αναβολή του, στην προσωρινή διαφύλαξη της δοσμένης ειρήνης, στην παραίτηση της φιλοπόλεμης κυβέρνησης και στην αντικατάσταση της με άλλη κυβέρνηση, έτοιμη να διατηρήσει προσωρινά την ειρήνη. Αυτό είναι, φυσικά, καλό. Και μάλιστα πολύ καλό. Όμως, παρ’ όλα αυτά δεν είναι αρκετό για να εκμηδενίσει το αναπόφευκτο των πολέμων γενικά ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες. Δεν είναι αρκετό, γιατί παρ’ όλες αυτές τις επιτυχίες του κινήματος για την υπεράσπιση της ειρήνης ο ιμπεριαλισμός διατηρείται, εξακολουθεί να ισχύει, επομένως εξακολουθεί να ισχύει, επίσης, και το αναπόφευκτο των πολέμων.
Για να καταργήσουμε το αναπόφευκτο των πολέμων, πρέπει να εξαλείψουμε τον ιμπεριαλισμό.
* Με το «δοσμένος πόλεμος» εννοείται ο πόλεμος μεταξύ καπιταλιστικών χωρών.
