H απεργία στα Deliveroo και η ανατομία της οικονομίας της ευέλικτης απασχόλισης

 

H απεργία στα Deliveroo και η ανατομία της οικονομίας της ευέλικτης απασχόλισης

 

Η νίκη των κούριερ στις πρόσφατες απεργίες στην εταιρία Deliveroo στο Λονδίνο μας λέει πολλά για τον τρόπο οργάνωσης στη νέα τεχνολογία, τόσο για το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πειθάρχησει των εργατών, όσο επίσης και για το πώς μπορούν να αντισταθούν σε αυτήν την επίβλεψη.

 

Will Searby

 

 

Χτες [16/8] το IWGB [Independent Workers Union of Great Britain] ανακοίνωσε μια νίκη. Για 6 μέρες το Torrington Place ήταν γεμάτο με κούριερ και υποστηρικτές της απεργίας στα Deliveroo1 και έτσι το Bloomsbury, έγινε το πιο κομβικό σημείο της ταξικής πάλης.

Φυσικά, μπορούμε να εμψυχωθούμε από μια νίκη που μας εμπνέει σήμερα, αλλά θα ήταν λάθος να μην μάθουμε πολλά περισσότερα από αυτήν. Η απεργία στα Deliveroo μας δίνει μια πολύτιμη εικόνα για το πώς διοικείται το «ανεξάρτητο» εργατικό δυναμικό στη σύγχρονη οικονομία, και πώς μπορούμε να αναπτύξουμε ταξική δύναμη σε αυτές τις νέες συνθήκες.

Η εταιρία Deliveroo, προσπάθησε να μειώσει το ωρομίσθιο των κούριερ της, από ένα ήδη χαμηλό ωρομίσθιο των 7 λιρών τη ώρα, σε δουλειά με το κομμάτι, στις 3.75 λίρες ανά παραγγελία. Μερικοί εργάτες θα εξοικονομούσαν έτσι τόσο λίγα, μέχρι 30 λίρες μόνο για 12ωρες βάρδιες. Τ

ο επιχειρηματικό μοντέλο με το οποίο λειτουργεί η εταιρία Deliveroo βασίζεται στην αναγνωρισιμότητα της φίρμας, καθώς οι μόνιμα απασχολούμενοι εργαζόμενοι είναι πολύ λίγοι και στην πραγματικότητα το κεφάλαιο τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα app (μια εφαρμογή) και ένα εμπορικό όνομα (brand name). Αυτό κάνει την εταιρεία ιδιαίτερα ευαίσθητη σε καμπάνιες δημοσιότητας και σε μποϋκοτάζ. Στην αρχή της απεργίας η εταιρία προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτή την πραγματικότητα δημοσιεύοντας μια προσφορά-λύση που οι εργάτες την είχαν ήδη απορρίψει, την οποία όμως παρουσίαζε ως νίκη για την απεργία, υπονομεύοντας έτσι την δυναμικότητα της καμπάνιας του μποϋκοτάζ.

Μεγάλος μέρος της διαφωνίας σχετιζόταν με την ερμηνεία των συμβάσεων με τις οποίες εργάζονταν οι κούριερς στα Deliveroo. Η εταιρία επιμένει ότι το προσωπικό της είναι «αυτοαπασχολούμενο». Αυτό επιτρέπει στην εταιρία να αναθέτει έξοδα και ρίσκα στους μεμονωμένους οδηγούς, οι οποίοι δεν παίρνουν επίδομα ασθένειας, επίδομα άδειας ή ασφαλιστικές εισφορές. Ακόμα πιο σημαντικό, είναι ότι η διοίκηση επιμένει ότι από τη στιγμή που ο καθένας από τους οδηγούς της είναι «επιχειρηματίας» δεν δικαιούται τον εθνικό κατώτατο μισθό. Αυτό το πρόγραμμα μισθοδοσίας που ουσιαστικά πρωτοδοκιμάστηκε στο Λονδίνο είναι ήδη σε εφαρμογή σε όλη τη χώρα.

Αυτή είναι η μισή ιστορία της δομής πειθάρχησης σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Απομονώνοντας τους εργαζόμενους, το δομή της επιχείρησης επιβάλει αυξανόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα τους και στη συνέχεια αυξάνει την συνολική παραγωγικότητα. Αυτή είναι ωστόσο μια παλιά στρατηγική στη μορφή της δουλειάς με το κομμάτι και των υπερωριών, όπου αντί να διοικούνται συλλογικά σε σχέση με την παραγωγική διαδικασία, οι εργάτες είναι απομονωμένοι και αμείβονται με βάση την απόδοση τους και την ατομική παραγωγικότητα τους. Είτε με το πόσα «κομμάτια» μπορούν να παράξουν σε μια βάρδια, είτε με το πόσες υπερωρίες μπορούν να συνεισφέρουν περισσότερο από τους συναδέλφους τους. Η πραγματικότητα αυτών των μεθόδων πληρωμής είναι η μείωση του κόστους εργασίας καθώς οι εργάτες πασχίζουν να ανταγωνιστούν ο ένας τον άλλον.

Η μονή απάντηση σε αυτή τη μορφή πειθαρχίας είναι η αλληλεγγύη, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που νίκησαν οι κούριερς: ο Μοχάμεντ, ένας εργάτης μερικής απασχόλησης ο οποίος δουλεύει στα Deliveroo μόνο για τρεις εβδομάδες, ομολόγησε πως το νέο σύστημα πληρωμής στην πραγματικότητα θα τον ωφελούσε, αλλά μου είπε ότι δεν ήταν αυτό το θέμα· απεργούσε και συμμετείχε στην πικετοφορία, επειδή όπως είπε, ήταν ζήτημα αλληλεγγύης προς τους συναδέλφους του, και μου είπε ότι εάν η διοίκηση μπορούσε να ξεφύγει με αυτό τον τρόπο, τότε θα μπορούσε να ξεφύγει με οποιονδήποτε. Αυτή ήταν η πρώτη του φορά σε απεργιακή δράση σε οποιαδήποτε δουλειά.

Όμως, πέρα από απόπειρες που έχουν ήδη γίνει για να συνδικαλιστούν εργάτες2 σε εταιρίες όπως την UBER3, υπάρχει μια πραγματική καινοτομία σε αυτόν τον αγώνα. Από τη μια, είναι απλά το ζήτημα της εισαγωγής τής πληρωμής-δουλειάς με το κομμάτι το οποίο χρησιμοποιείτε ως μηχανισμός πειθάρχησης για να αυξήσει την εκμετάλλευση καθώς οι εργάτες ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον για τις παραγγελίες. Από την άλλη, όμως, δεδομένου του επιχειρηματικού μοντέλου που χρησιμοποιούν τα Deliveroo και παρόμοιες εταιρίες, η απεργία θέτει πολύ πιο πολύπλοκα ερωτήματα για το πώς οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται για την επιβολή αναγκαστικών δομών απασχόλησης και την ένταση του ελέγχου της εργασίας.

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα της εξάπλωσης της λεγόμενης «οικονομία της ευέλικτης απασχόλισης»* είναι το πώς συμβιβάζεται η όλο και πιο επισφαλής και αυθόρμητη δομή εργασίας με το είδος και το επίπεδο επίβλεψης που επιτρέπουν οι συγκεντρωτικοί χώροι εργασίας. Στη περίπτωση της Deliveroo, το app (η εφαρμογή) που χρησιμοποιούν οι κούριερς μεσολαβεί στη σχέση τους με τον εργοδότη, ενημερώνοντάς τους για παραγγελίες στην περιοχή τους, τις οποίες είτε «αποδέχονται» είτε «απορρίπτουν».

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει όμως, ότι το app (η εφαρμογή) καταγράφει τους οδηγούς σε σειρά κατάταξης η οποία δημοσιοποιείται τακτικά, ενθαρρύνοντας περαιτέρω τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους εργάτες και ως εκ τούτου την αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης σε ολόκληρη την εταιρεία. Επιπλέον το app (η εφαρμογή) καταχωρεί την αναλογία των προσφορών που έχουν γίνει «αποδεκτές» ή έχουν «απορριφθεί» και έτσι οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να διακοπούν οι συμβάσεις τους εάν αυτή η αναλογία δείχνει μια απροθυμία να παίρνουν παραγγελίες. Παρόλο που οι κούριερς μπορούν να αποσυνδεθούν χειροκίνητα, σε μέρες με πολλή δουλειά απαιτείται να καλέσουν την εταιρία για να λήξουν τη βάρδια τους, και οι εργαζόμενοι στο τηλεφωνικό κέντρο της Deliveroo (όλοι στη πράξη αυτο-απασχολούμενοι) απαιτείται να ρωτήσουν τους οδηγούς για το λόγο για τον οποίο αποσυνδέονται. Τo app (η εφαρμογή) στέλνει στο μάνατζμεντ ακόμα δεδομένα για το επίπεδο της μπαταρίας στο κινητό του καθενός από τους οδηγούς, πράγμα που σημαίνει ότι είναι σχεδόν αδύνατον για τους κούριερς να «αποσυνδεθούν» εθελοντικά.

Είναι εύκολο να δει κάνεις πώς η εργασία στα εργοστάσια πειθαρχεί εργάτες, τόσο πνευματικά όσο και σωματικά. Η εργασία σε γραφεία, σε ξενοδοχεία ή η δουλειά στο λιανεμπόριο επίσης έχει μια ολόκληρη ιεραρχία από θέσεις επίβλεψης για να διατηρήσει έναν δεδομένο δείκτη εκμετάλλευσης. Αυτό πού βλέπουμε στα Deliveroo είναι ένα τρομακτικό παράδειγμα για το πώς η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να διεκπεραιώσει αυτόν τον επιτελικό και πειθαρχικό ρόλο.

Η απεργία είναι ξεκάθαρα με αυτήν την έννοια μια ιστορία για την πολυπλοκότητα της τεχνολογίας σε μοντέρνους εργασιακούς χώρους και το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διαχείριση του εργατικού δυναμικού, μα και επίσης, για το πώς οι εργάτες με τη σειρά τους μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτήν την νέα τεχνολογία για να αντισταθούν σε αυτή τη μορφή καταναγκασμού.

Το γεγονός ότι η απεργία οργανώθηκε κυρίως μέσα από το WhatsApp (της εφαρμογής) μας προειδοποιεί να μην υποχωρήσουμε στο Λουδισμό (απέχθεια-σαμποτάζ τεχνολογίας), και μπορεί να είναι μια ένδειξη για τον τύπο οργάνωσης που θα χρειαστεί να γίνει πιο αναγκαίος σε μια όλο και πιο επισφαλή οικονομία. Παρ’ όλ’ αυτά, την ίδια στιγμή, η απεργία είναι μια μαρτυρία για την έλλειψη πολυπλοκότητας αυτών των νέων εφαρμογών πειθάρχησης. Οι εργάτες στα Deliveroo μπορούσαν να μιλήσουν πρόσωπο με πρόσωπο σε καθημερινή βάση διότι η εργασία τους απαιτεί να μαζεύονται μαζί στις περιφέρειες τους, ενώ περιμένουν δουλειές. Αυτό είναι ένα παράδειγμα της αποτυχίας του καθεστώτος πειθαρχίας να ατομικοποιήσει πλήρως το εργατικό δυναμικό.

Στη διάρκεια των τελευταίων μηνών φαίνεται ότι υπήρξε μια συνειδητή στρατηγική της Deliveroo να αποπειραθεί να κορεστεί η αγορά (ρεαλιστικά μιλώντας αυτός είναι ο μόνος τρόπος που επιτρέπει τέτοιες μορφές εκμεταλλευτικής εργασίας να επιβιώσουν). Για αυτό το σκοπό η διοίκηση φαίνεται να διοικεί την επιχείρηση με σκοπό είτε να ισοσκελιστούν τα έξοδα της είτε ακόμα και να βγάλει έλλειμμα, επενδύοντας αποκλειστικά στην επέκταση. Ο Ben, ένας εκπαιδευόμενος οδηγός, υπολόγισε πως ο μέσος όρος ανακυκλωσιμότητας οδηγών ήταν πιθανά γύρω στους τρεις μήνες, και είπε πως το προσωπικό συχνά δεν πληρώνονταν τους μισθούς που του χρωστούσε η εταιρία. Απ’ ότι φαίνεται η εταιρία Deliveroo φλέρταρε με την ιδέα να εισάγει στην εκπαίδευση ένα σύστημα αμοιβής με βάση τις πωλήσεις.

Η μεγάλη ανακυκλωσιμότητα και η μικρή παραμονή εργαζόμενων σε αυτούς του κλάδους είναι από τα μεγάλα εμπόδια στη συνδικαλιστική οργάνωση, και αυτό βοηθάει την εργοδοσία να απομονώνει τους εργάτες, αλλά η πρόσφατη απεργία αποδεικνύει πως ακόμα και ένα σχετικά νέο εργατικό δυναμικό μπορεί να διαμορφώσει ένα υψηλό επίπεδο ταξικής συνείδησης. Ένα βίντεο που έβγαλαν οι «Ενωμένες Φωνές του Παγκοσμίου Συνδικάτου» [United Voices of the World Union] έδειχνε τους συγκεντρωμένους που διαμαρτύρονταν να απορρίπτουν ομόφωνα τις προσφορές της εργοδοσίας να διαπραγματευτεί μαζί τους ατομικά, και να κυνηγούν έναν γλοιώδη αστό πίσω στα γραφεία στην άλλη πλευρά του δρόμου. Ένας οδηγός μού είπε πως η επικρατούσα άποψη για συλλογική διαπραγμάτευση δεν προέκυψε τυχαία: πριν μερικούς μήνες περίπου είκοσι οδηγοί είχαν ζητήσει αύξηση στους μισθούς, η εταιρία προσφέρθηκε να διαπραγματευθεί με τους ίδιους ατομικά, και στη συνέχεια τους κάλεσε στα γραφεία έναν έναν, και τους απέλυσε επί τόπου.

Πριν όμως αρχίσουμε να χανόμαστε στην καινοτόμα ταξική πάλη, η απεργία είχε μια επιρροή σε ένα πιο βασικό επίπεδο: ένα υποκατάστημα των εστιατορίων Gourmet Burger Kitchen στο Βόρειο Λονδίνο για παράδειγμα, πήρε τηλέφωνο στα γραφεία της Deliveroo την Παρασκευή το βράδυ για να ρωτήσει τι είχε πάει λάθος. Συνήθως αυτό το παράρτημα έβγαζε περίπου 1.000 λίρες μόνο από τις παραγγελίες Deliveroo, τη Παρασκευή έβγαλε 160 λίρες.

Χθες το βράδυ [16/8] η IWGB Couriers And Logistics Branch, ανακοίνωσε ότι ύστερα από διαπραγματεύσεις, η εργοδοσία είχε συμφωνήσει να αποσύρει τη νέα σύμβαση και είπε ότι δεν θα υπάρξουν τιμωρίες.

 

Ολόκληρη ανακοίνωση μπορεί να διαβαστεί εδώ:

 

https://www.facebook.com/couriers.andlogisticsbranch/?fref=nf

 

Μετάφραση: Μάνθος Ντράγκοβιτς

 

Πηγή: Will Searby, «Deliveroo and the anatomy of the ‘‘gig’’ economy», RS21, 17 Αυγούστου 2016.

 

 

Σημειώσεις

 

 

1 Joe Hayns «The high stakes of the Deliveroo Strike», RS21, 14 Αυγούστου 2016.

2 Avi Asher-Schapiro, «Against Sharing», Jacobin, 19 Σεπτεμβρίου 2014.

3 Seth Ackerman, «How to Socialize Uber», Jacobin, 7 Απριλίου 2015.

* Ο όρος «gig economy» είναι συνώνυμος των όρων «ευέλικτη απασχόλιση» και «πρεκαριάτο» («flexible employment», «precariat»), βλ. Arun Sundararajan, «The ‘‘gig economy’’ is coming. What will it mean for work?», The Guardian, 26 Ιουλίου 2015 και Gerald Friedman, «The Rise of the Gig Economy», Dollars and Sense, Μάρτιος / Απρίλιος 2014. Ο όρος στα ελληνικά έχει μεταφραστεί και ως «οικονομία των ελευθέρων επαγγελματιών», επειδή οι εργαζόμενοι εμφανίζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες, για να μην μπορούν να διεκδικήσουν εργατικά δικαιώματα, βλ. Θοδωρής Γεωργακόπουλος, «Με λεξιλόγιο του 19ου Αιώνα», Η Καθημερινή, 7 Αυγούστου 2015 και Travis Kalanick, «Τα θέλγητρα της ‘‘οικονομίας του διαμοιρασμού’’», Ο κόσμος το 2016, The economist, σελ. 125.

Αναδημοσίευση απο: http://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82/1950-h-%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1-deliveroo-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%85%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%B7%CF%82

 

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *