Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια: Η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας

 

Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια: Η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας

 

 

Μακεδονίας Σοσιαλιστική Δημοκρατία (ΣΔΜ). Δημοκρατία στη σύνθεση της Γιουγκοσλαβίας (ΣΟΔΓ), στο νοτιανατολικό τμήμα της χώρας, στη λεκάνη του ποταμού Βαρδάρη. Έκταση 25,7 χιλ χλμ. Πληθυσμός 1,7 εκατομ.κάτ (1971). Σύμφωνα με την απογραφή του 1971 οι Μακεδόνες έφταναν τις 1142 χιλ.άτομα Εκτός από αυτούς στη Μακεδονία κατοικούν Αλβανοί, Τούρκοι, Σέρβοι, Κροάτες,Μαυροβούνιοι, Βούλγαροι. Η φυσική αύξηση του πληθυσμού είναι δύο φορές μεγαλύτερη από τη μέση αύξηση στη ΣΟΔΓ. Στίς πόλεις ζούν περίπου τα 50% του πληθυσμού (1971). Μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας είναι η πρωτεύουσα-Σκόπια, η Μπίτολα, το Πρίλεπ, το Κουμάνοβο, το Τέτοβο και άλλες. Από διοικητική άποψη το έδαφος της Μακεδονίας διαιρείται σε κοινότητες.

 

Ιστορία. Η ΣΔΜ δημιουργήθηκε στο έδαφος της Μακεδονίας του Βαρδάρη, η οποία το 1918 στη σύνθεση της Σερβίας έγινε τμήμα του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων. Η Μ. του Βαρδάρη ήταν μια από τις πιο καθυστερημένες περιοχές του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας.

Η αγροτική οικονομία, στην οποία ασχολούνταν τα 3/4 του πληθυσμού, παρουσίαζε χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης. Το ειδικό βάρος της βιομηχανικής παραγωγής ήταν ασήμαντο, η εργατική τάξη εξαιρετικά ολιγάριθμη (το 1938 σε 1.000 κατοίκους αντιστοιχούσαν 7 βιομηχανικοί εργάτες). Βασικοί κλάδοι της βιομηχανίας ήταν η επισιτιστική, η καπνοβιομηχανία, η εξόρυξη έγχρωμων μετάλλων. Επικρατούσε η μικρή, κυρίως χειροτεχνική παραγωγή.

Τις παραμονές του Β Παγκοσμίου Πολέμου1939-1945 πάνω από τις μισές επιχειρήσεις της Μακεδονίας είχαν μέχρι 25 το πολύ εργάτες και μόνο το 1/5 είχαν άνω των 50 εργατών. Τα 2/3 των κατοίκων άνω των 10 ετών ήταν αγράμματοι.

Η σερβική αστική τάξη, που κατείχε δεσπόζουσα θέση στο βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, εφάρμοζε απέναντι στη Μακεδονία του Βαρδάρη πολιτική εθνικής καταπίεσης. Ακόμη και η ονομασία “Μακεδονία” είχε σβηστεί από το επίσημο λεξικό και ακολουθούνταν τακτική βίαιου εκσερβισμού. Η κοινωνικοοικονομική και πολιτική καταπίεση προκαλούσε την αντίσταση του πληθυσμού.

Η αντίσταση στην μεγαλοκρατική σερβική καταπίεση συνέβαλε στη διαμόρφωση της μακεδονικής εθνικής κοινότητας. Δημιουργούνταν μακεδονικοί πολιτιστικοί σύλλογοι και όμιλοι, διαμορφώνονταν η μακεδονική φιλολογική γλώσσα. Έμπαιναν οι βάσεις της μακεδονικής εθνικής λογοτεχνίας, πράγμα στο οποίο συνέβαλε η δραστηριότητα των πρωτοπόρων κοινωνικών δυνάμεων, των κομμουνιστών και προοδευτικών διαννούμενων. Συντελούνταν η διαδικασία διαμόρφωσης του μακεδονικού έθνους.

Τον Απρίλιο του 1941 με την φασιστική επίθεση και κατοχή της Γιουγκοσλαβίας από τις χώρες από τις χώρες του χιτλερικού συνασπισμού το μεαγλύτερο μέρος της Μακεδονίας του Βαρδάρη καταλήφθηκε από τη μοναρχοφασιστική Βουλγαρία, οι δε υπόλοιπες περιοχές από τη φασιστική Ιταλία. Το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 1941 οι λαοί της Γιουγκοσλαβίας με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας ξεσηκώθηκαν σε ένοπλο αγώνα ενάντια στους κατακτητές. Στις 11 Οκτ.1941 άρχισε ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας στη Μακεδονία του Βαρδάρη (η επέτειος αυτή γιορτάζεται κάθε χρόνο σαν ημέρα της εξέγερσης του λαού της Μακεδονίας), που αποτέλεσε συστατικό μέρος του πανγιουγκοσλαβικού λαικοαπελευθερωτικού κινήματος.

Το 1943 δημιουργούνται ελεύθερες ανταρτοκρατούμενες περιοχές, όπου λειτουργούσαν λαικοαπελευθερωτικές επιτροπές-όργαν επαναστατικής εξουσίας. Το Νόεμβρ.1943 στη 2η σύνοδο της Αντιφασιστικής (βέτσε) Λαικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας αποφασίστηκε, ότι η Νέα Γιουγκοσλαβία θα αποτελέσει δημοκρατική ομοσπονδία ισότιμων λαών, μαζί και του μακεδονικού. Στις 2 Αύγ 1944 η Αντιφασιστική Συνέλευση Λαικής Απελευθέρωσης της Μακεδονίας στην πρώτη της σύνοδο καθιερώθηκε σαν ανώτατο όργανο εξουσίας της Μακεδονίας, η οποία γίνεται μέλος της Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας.

Μετά την είσοδο του Σοβιετικού Στρατού στα Βαλκάνια, το έδαφος της Μακεδονίας απελευθέρωσαν οριστικά το Νοέμβρ. 1944 από τους φασίστες κατακτητές τα τμήματα του Λαικού απελευθερωτικού στρατού της Γιουγκοσλαβίας με τη συμμετοχή στρατευμάτων της κυβέρνησης του Πατριωτικού Μετώπου της Βουλγαρίας. Τον Απρ 1945 σχηματίστηκε η πρώτη λαική κυβέρνηση της Μακεδονίας. Το Νοέμβρ 1945 ανακηρύχθηκε η Ομοσπονδιακή Λαική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (ΟΛΔΓ).

Μια από τις έξι λαικές δημοκρατίες που περιλήφθησαν στη σύνθεση της ΟΛΔΓ ήταν και Λαική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΛΔΜ). Η θέση και τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΛΔΜ σαν ισότιμου μέλους της Ομοσπονδίας κατοχυρώθηκαν με το Σύνταγμα της ΟΛΔΓ (Ιάν 1946) και το Σύνταγμα της ΛΔΜ (Δέκ 1946). Σύμφωνα με τα Συντάγματα της Γιουγκοσλαβίας και της Μακεδονίας που ψηφίστικαν τον Απρ 1962, η Μακεδονία είναι Σοσιαλιστική Δημοκρατία στη σύνθεση της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημνοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (ΣΟΔΓ).

Με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Μακεδονία, όπως και σε όλη τη Γιουγκοσλαβία, έγιναν βαθιοί επαναστατικοί μετασχηματισμοί. Με την αγροτική μεταρρύθμιση του 1945 εξαλείφθηκε η μεγάλο ιδιωτική γαιοκτησία, δόθηκε γη σε πάνω από 18 χιλ οικογένειες άκληρων αγροτών, μεγάλες εκτάσεις γής έγιναν κοινωνική ιδιοκτησία. Απαλοτριώθηκε η αστική τάξη, εθνικοποιήθηκε η βιομηχανία, το εμπόριο, οι τράπεζες, οι μεταφορές. Ο κρατικός τομέας έγινε κυρίαρχιος σε αυτού τους τομείς. Η Γιουγκοσλαβία μπήκε στο δρόμο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με στόχους την εκβιομηχάνιση και την υπερνίκηση της οικονομικής και πολιτιστικής καθυστέρησης της δημοκρατίας. 

Στην πορεία της εκβιομηχνάνισης κατασκευάστηκαν δεκάδες νέες, εφοδιασμένες με σύγχρονες εγκαταστάσεις, βιομηχανίες, εμφανίστηκαν νέοι κλάδοι της βιομηχανίας (μαύρη και έγχρωμη μεταλλουργία, μηχανοκατασκευές, χημική βιομηχανία), αναπτύχθηκε η εξορυκτική βιομηχανία και δημιουργήθηκε από το μηδέν υφαντουργική βιομηχανία. Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε σε σύγκριση με το 1939 περίπου στο 35πλάσιο. Η δημοκρατία απέκτησε δικά της στελέχη της εργατικής τάξης. Στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ο αριθμός των εργατών βιομηχανίας υπερδεκαπλασιάστηκε. Στην αγροτική οικονομία, όπως και σε όλη την αγροτική οικονομία της ΣΟΔΓ, οι σοσιαλιστικές σχέσεις δεν έγιναν ακόμα (σε διάκριση από τη βιομηχανία) κυρίαρχες. Μετά την νίκη της επανάστασης άρχισε νέο στάδιο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη του μακεδονικού έθνους στις συνθήκες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, στην πορεία της οποίας συντελούνταν η εξάλειψη του αναλφαβητισμού, η δημιουργία εκπαιδευτικού συστήματος στη μακεδονική γλώσσα, η επαφή των εργαζομένων με τα επιτεύγματα της επιστήμης και του πολιτισμού, η δημιουργία νέου, λαικού στρώματος, διαννούμενων, η διαμόρφωση του μακεδονικού εθνικού σοσιαλιστικού πολιτισμού. Διαμορφώθηκε η μακεδονική φιλολογική γλώσσα, που έγινε από τις βασικές γλώσσες της ΣΟΔΓ (το 1945 καθιερώθηκε το αλφάβητο και η ορθογραφία).

Στη ΣΔΜ δημιουργήθηκαν στελέχη μηχανικοί και τεχνικοί, εκπαιδευτικοί, γιατροί, γεωπόνοι κ.α ειδικοί. Παράλληλα με την ανάπτυξη του μακεδονικού εθνικού πολιτισμού αναπτύσσεται και ο πολιτισμός των άλλω εθνοτήτων της ΛΔΜ (Αλβανών, Τούρκων κ.α). Τα δικαιώματα των εθνοτήτων προσταεύονται από το Σύνταγμα της ΛΔΜ. Σπουδαιότατοι συντελεστές της σοσιαλιστικής ανάπτυξης είναι η κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα των εργαζομένων της ΛΔΜ, η δράση της Ένωσης Κομμουνιστών της Γιουγκοσλαβίας και της Ένωσης Κομμουνιστών της Μακεδονίας σαν συστατικού της τμήματος.

 

Λ.Γ Γκιμπιάνσκι

 

 

Λογοτεχνία. Στη διαμόρφωση της μακεδονικής εθνικής λογοτεχνίας είχε σοβαρή σημασία η δράση του διακεκριμένου λογοτέχνη-κομμουνιστή Κότσο Ράτσιν (1908-1943) που έγραψε την πρώτη ποιητική συλλογή στη μακεδονική γλώσσα (Λευκές Αυγές, 1939). Μεγάλο ρόλο κατά τη δεκαετία του 1930 έπαιξε και ο Κ.Νεντελκοφσκι και άλλοι λογοτέχνες, το έργο των οποίων συνδεόταν στενά με τις επαναστατικές και λαικοπατριωτικές παραδόσεις. Στην επικράτηση των ρεαλιστικών τάσεων στη δραματουργία συνέβαλε το έργο των Β.Ιλιόσκι, Α.Πανόφ, Ρ.Κρλε και άλλα. Η σύγχρονη μακεδονική λογοτεχνία αναπτύσσεται, αφομοιώνοντας τον καλλιτεχνικό και ιδεολογικό πλούτο της παγκόσμιας προοδευτικής λογοτεχνίας, μαζί και της σοβιετικής. Στην μεταπολεμική 20ετία διαμορφώθηκαν οι κανόνες της μακεδονικής φιλολογικής γλώσσας. ………..

 

Α.Τ Σεργκέγεφ

 

 

Θέατρο. Το 1901 ο Β.Τσερνοντρίνσκι δημιούργησε το θεατρικό θίασο “Φροντίδα και παρηγοριά” το ρεπερτόριου του οποίου είχε διαφωτιστικό, πατριωτικό χαρακτήρα. Το 1903 ο θίασος εμφανίστηκε με επιτυχία στο Βελιγράδι και άλλες πόλεις της Σερβίας. Το 1913 στη Σκόπια άνοιξε το πρώτο μόνιμο σερβικό Λαικό Θέατρο, διευθυντής του οποίου μέχρι το 1915 ήταν ο Μπ. Νούσιτς (το 1914 το κτήριο του θεάτρου κάηκε, όμως ο θίασος συνέχισε τις παραστάσεις του). Τη σεζόν του 1927-1928 στη σκηνή του Λαικού Θεάτρου (στο νέο κτήριο) δόθηκε η πρώτη επαγγελματική παράσταση στη μακεδονική γλώσσα-το θεατρικό έργο του Β.Ιλιόσκι “Η φυγάς”. (“Η Λένκα από το Κουμάνοβο”).

Απόπειρες μόνιμων επαγγελματικών θεάτρων έγινα και στις πόλεις Μπιτόλια και Στήπ. Την περίοδο 1920-40 εμφανίστηκαν πολλοί ερασιτεχνικοί εργατικοί και φοιτητικοί θίασοι με προοδευτικό ρεπερτόριο. Στα χρόνια του Λαικοαπελευθερωτικού πολέμου 1941-45 στα παρτιζάνικα τμήματα λειτουργούσαν θεατρικά συγκροτήματα και διαφωτιστικες ομάδες. Μετά την απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας από τους φασίστες κατακτητές (1945) το Λαικό Θέατρο στη Σκόπια μετονομάστηκε σε Μακεδονικό Λαικό Θέατρο………………….

 

 

 

 

 

 

Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια (1980), εκδόσεις Ακάδημος, τόμος 20, σελ 535-539

1 σχόλιο

  1. Praxis Review Απάντηση

    Η Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια έχει και πολλά άλλα οικονομικά-και όχι μόνο- στοιχεία τα οποία δεν συμπεριλήφθηκαν εδώ για λόγους χώρου αλλά και περιεχομένου. Τα αποσπάσματα είναι μια συμβολή στην συζήτηση για την ύπαρξη η όχι μακεδονικού έθνους, γλώσσας κλπ ή και για την άποψη ότι το μακεδονικό έθνος απλά “κατασκευάστηκε” μεταπολεμικά λόγω πολιτικής σκοπιμότητας…

    Η δεδομένη αντίθεση στην ιμπεριαλιστική συμφωνία που φέρνει η ελληνική κυβέρνηση (και στην στημένη αντιπάραθεση των αστικών κομμάτων για αυτή) δεν μπορεί να γίνει με παραχωρήσεις ούτε στον αστικό κοσμοπολιτισμό ούτε στον σοβινισμό.

    Η αυτονόητη αναγνώριση της ύπαρξης του έθνους και της γλώσσας της Βόρειας Μακεδονίας δεν είναι δικαιολογία για να στηριχθούν ιμπεριαλιστικές συμφωνίες που μόνο συμφορές θα φέρουν στους λαούς των Βαλκανίων. Από την άλλη η αντίθεση στην συμφωνία δεν είναι δικαιολογία για την υιοθέτηση απόψεων που έχουν τον κίνδυνο να θολώνουν τα σύνορα με αστικά σοβινιστικά ρέυματα.

    Όχι στην ιμπεριαλιστική συμφωνία (με οποιαδήποτε ονοματολογία και επιχείρημα) και σε κάθε άλλη συμφωνία που επλέκει με οποιοδήποτε τρόπο το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε-και όποιον άλλο παρόμοιο μηχανισμό- στις σχέσεις των λαών των Βαλκάνίων.

    Ναι στην αναγνώριση του γειτονικού κράτους με γεωγραφικό προσδιορισμό και στην αναγνώριστη εθνότητας, γλώσσας, πολιτισμού. Αναγνώριση χωρίς ιμπεριαλιστικές συμφωνίες, χωρίς ΝΑΤΟ-Ε.Ε, γιατί ότι όνομα και αν επιλεγεί θα είναι απλά η βιτρίνα για νέες καταστροφές.

    Όχι σε όλους τους αλυτρωτισμούς και πρώτα από όλα του δικού μας, (η ελ.αστική τάξη είναι ο μεγαλύτερος τοποτηρητής του ιμπεριαλισμού στα Βαλκάνια και ο μεγαλύτερος καπιταλιστής, με ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, στην περιοχή των Βαλκανίων).

    Κοινός αγώνας των Βαλκανικών λαών για να φύγουν όλοι οι ιμπεριαλιστές από τα Βαλκάνια και να ηττηθούν οι αστικές τάξεις της περιοχής.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *