Slavoj Zizek: Η Ιμπεριαλιστική προπαγάνδα ως “αναζήτηση”

 

Slavoj Zizek: Η προπαγάνδα του Ιμπεριαλισμού ως “αναζήτηση”

 

 

 

 

Aναδημοσιεύουμε μια συνέντευξη του “διανοούμενου” Slavoj Zizek, η αλλιώς του “Γίγαντα της Λουμπλιάνα” όπως τον αποκαλούν οι πανεπιστημιακοί, κρατικοί και γενικότερα αστικοί επικοινωνιακοί μηχανισμοί. Μηχανισμοί που -με την ευγενική χορηγία των πολυπλόκαμων δικτύων της Ε.Ε, δηλαδή του Ευρωπαικού ιμπεριαλισμού- χρόνια τώρα προσπαθούν να πλασάρουν αυτό το “προιόν” ώς θεωρητική “αναζήτηση” (!!!).

Στην πραγματικότητα, όπως έχει υποστηριχθεί και αλλού, ο “φιλόσοφος” δεν είναι τίποτα άλλο απο μια φωνή αναπαραγωγής αντιδραστικών θεωριών με “ριζοσπαστικό” μανδύα. Φωνή που φυσικά φροντίζουν οι παραπάνω μηχανισμοί να φτάνει πολύ μακριά και τελικά να επηρεάζει και τμήματα της διανόησης και της φοιτητικής και μετά-φοιτητικής νεολαίας (το ακροατήριο για το οποίο έχει κατασκευαστεί και στο οποίο απευθύνεται το συγκεκριμένο “προιόν”). Έτσι ώστε να αυξηθεί η επιρροή αντιλήψεων που αποκαλούν “ριζοσπαστισμό” την υπεράσπιση του ιμπεριαλισμού (ως υπεράσπιση της “δημοκρατίας” και των “φιλελεύθερων αξιών”, δηλαδή των σοσιαλδημοκρατικών θεωρίων της “αριστεράς”).

Απαραίτητο όχημα για όλα αυτά είναι το θεωρητικό οπλοστάσιο των “αντιολοκληρωτισμών”, του “τέλους της εργατικής τάξης”, της κριτικής των “αυταρχικών” αξιών πέρα απο τον “δυτικό πολιτισμό”, της ενοχοποιήσης των μεταναστών ως υπαίτιων της ανόδου της ακροδεξιάς, της αναπαραγωγής-σε συσκευασία “άμεσης” κατανάλωσης, πακεταρισμένης με ανέκδοτα, αποφθέγματα και θεατρινισμούς- του κάθε ψευτοπροοδευτικού ρεύματος, της συστηματικής διαστρέβλωσης του μαρξισμού κ.α.  Αντικομμουνιστική (παρά τους δήθεν όρκους στον κομμουνισμό) και σκουριασμένη θεματολογία, γνωστή απο την δεκαετία του 60 (και με πολύ παλαιότερες ρίζες) στα πανεπιστήμια και τους επικοινωνιακούς μηχανισμούς του καπιταλιστικού κόσμου.

Φυσικά όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς τους κατάλληλους αποδέκτες, που φυσικά δεν είναι η εργατική τάξη.Ο Ζίζεκ δεν απευθύνεται σε αυτήν (στην πραγματικότητα -έτσι πως την έχει περιγράψει πολλές φορές -δεν πιστεύει ότι υπάρχει). Είναι η ίδια η αριστερά η οποία, όπως και στο παρελθόν, είναι πάντα έτοιμη να καταπιεί ότι της σερβίρουν οι αστικοί εκπαιδευτικοί και επικοινωνιακοί μηχανισμοί, στο όνομα του “νέου”. Εδώ το “νέο” παίρνει την μορφή της καπιταλιστικής fast-food κατανάλωσης θεωρητικών “προιόντων”. Αυτά ορίζονται ως “νέα” όχι με βάση την πραγματική θεωρητική τους αξία και συνοχή αλλά με αποκλειστικό κριτήριο την χρονική στιγμή που βγαίνουν στην αγορά και το διαφημιστικό περιτύλιγμα που τα συνοδεύει. 

Αυτή είναι και  η τυπική μορφή της αστικής ιδεολογίας, όπου π.χ αντιδραστικές θεωρίες που πρωτοεμφανίστηκαν δύο αιώνες πριν ( παράδειγμα οι θεωρίες του “φιλελευθερισμού”) πακετάρονται και  προβάλλονται  ως…σύγχρονες ενάντια στον “ξεπερασμένο” μαρξισμό. Και  τροφοδοτούνται συνεχώς  μέσα από την αστική εξουσία. Ή  ένταξη όλου αυτού του ακροατηρίου στην συζήτηση μέσω διανοούμενων όπως ο Ζίζεκ είναι τελικά ή ένταξη σε διάφορες μορφές αυτής της  ιδεολογίας, που προυποθέτουν όχι μόνο την θεωρητική φτώχεια αλλά κυρίως  το διαζύγιο (θεωρητικό και κοινωνικό) απο την εργατική τάξη και γενικότερα την μαρξιστική κριτική των κοινωνικών σχέσων.

Με αυτόν τον τρόπο η  αστική ιδεολογία προβάλλει την ιδεολογική “αναζήτηση”σαν “ελευθερία”, ενώ στην πραγματικότητα συγκροτεί ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Πλαίσιο το οποίο αξιωματικά αποκλείει μια σειρά ιστορικές και θεωρητικές παραμέτρους που θα οδηγούσαν σε μια πραγματική αναζήτηση και κριτική των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων (και άρα σε μια πραγματική κατανόηση του κόσμου που ζούμε). Η ελευθερία της “αναζήτησης” τύπου Ζίζεκ είναι έτσι αντίστοιχη με την “ελευθερία” της ενημέρωσης που παρέχουν τα διαφορετικά κουμπιά της τηλεόρασης: Μέσα σε αυτήν, μπορούν να διεξαχθούν άπειρες συζητήσεις για την ψυχανάλυση, τις “αξίες των πολιτισμών”, τις ταυτότητες και άλλα πολλά άλλα, όμως η ταξικη θεώρηση της κοινωνίας (ακόμα και για αυτά τα ζητήματα)  είναι ουσιαστικά απαγορευμένη……

Για αρκετά χρόνια, όπως και με άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις, το έργο του Ζίζεκ διαδόθηκε πλατιά και στην Ελλάδα. Τον τελευταίο καιρό το κύρος του “Γίγαντα” κάπως μειώθηκε. Πέρα απο το γεγονός ότι  η υπερβολική προβολή του έργου του στην χώρα μας μοιραία οδήγησε και σε κριτικές που ανέδειξαν την ουσία των θεωριών του, η βασική αιτία ήταν η απόλυτη τάυτιση του με την σοσιαλδημοκρατική αντιδραστική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Ταύτιση που έκανε κάπως πιο επιφυλακτικούς κάποιους παλιούς “θαυμαστές”. Παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα, οι θέσεις του εξακολουθούν να εμφανίζονται κάθε τόσο ως “ριζοσπαστικές”. Και απο ότι φαίνεται θα συνεχίσουν να εμφανίζονται-είτε του Ζίζεκ είτε παρόμοιων διανοούμενων-αφού η αιτία ύπαρξης τους δεν είναι συγκυριακή αλλά ανάγεται στην ταξική πάλη που διεξάγει η αστική ιδεολογία για να συσκοτίσει την κοινωνική πραγματικότητα και να στρέψει αλλού την κριτική και πραγματική ριζοσπαστική σκέψη, σε μονοπάτια ακίνδυνα και κερδοφόρα για το σύστημα .

Με αφορμή αυτές τις επανεμφανίσεις, αναδημοσιεύουμε μια -όχι και τόσο μακρινή -συνέντευξη του “φιλοσόφου” (Μάιος 2015), στην οποία επαναλαμβάνει με καθαρό τρόπο την ουσία των θεωρητικών του προσεγγίσεων. Σε αυτήν την συνέντευξη-όπως και σε πολλές άλλες που έχει δώσει-παρουσιάζονται πολύ χαρακτηριστικές “μαρξιστικές” απόψεις της “αναζήτησης” του Ζίζεκ. Ο Ευρωπαικός ιμπεριαλισμός (και άρα οι πολιτικές του) είναι το αιώνιο μέλλον για τις εργατικές τάξεις γιατί “χρειαζόμαστε την Ευρώπη όσο ποτέ” για να μπορούν οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές να ανταγωνίζονται (στην πλάτη των λαών τους” τις ΗΠΑ και την Ρωσία. Πέρα απο την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αναπτύσσονται καπιταλισμοί με “άλλες αξίες”, “αυταρχικές” (μπροστά στην απέραντη  “δημοκρατία” της δύσης  απο την οποία πληρώνεται ο “Γίγαντας”). Εδώ ο Ζίζεκ ουσιαστικά αντιγράφει τον  “πόλεμο των πολιτισμών” του Σάμουελ Χάντιγκτον, την θεωρία με την οποία οι ΗΠΑ και γενικότερα ο “δυτικός κόσμος” οργανώνουν πολέμους και καταστροφές εδώ και δεκαετίες. 

Όμως όλα αυτά δεν είναι αρκετά. Επιπλέον, ό “Σταλινισμός” είναι χειρότερος απο τον Φασισμό”, ο Στάλιν είναι χειρότερος απο τον Χίτλερ. Ο Φασισμός ήταν αρχικά απλά μία…” αντίδραση στην κοινοτυπία και αυταρέσκεια της αστικής κοινωνίας“. Η “αριστερά” πρέπει να σώσει όσο πιο γρήγορα τον καπιταλισμό δηλαδή την “φιλελεύθερη δημοκρατία”: “Το μόνο πράγμα που μπορεί να σώσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία είναι η ανανέωση της αριστεράς“.

Και αυτό πως θα συμβεί; Μήπως με περισσότερα κοινωνικά δικαιώματα για τους πρόσφυγες: “Όχι! Μ’ αυτόν τον τρόπο ο φιλελευθερισμός ίδια θα υπονομεύονταν σιγά-σιγά. Έχουμε το δικαίωμα να θέσουμε όρια. Αισθανόμαστε πολύ ενοχικοί στην Ευρώπη. Η πολυπολιτισμική ανοχή μας είναι ένα σύμπλεγμα ενοχής που μπορεί να προκαλέσει την εξαφάνιση της Ευρώπης…..Η ανοχή δεν αποτελεί λύση. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια ανώτερη κυρίαρχη κουλτούρα, που να ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι διάφορες υποκουλτούρες αλληλεπιδρούν. Η πολυπολιτισμικότητα, με τον αμοιβαίο σεβασμό της για τις ευαισθησίες των άλλων, δεν μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα στην Ευρώπη“.

Με άλλα λόγια, ο Ζίζεκ προβάλλει το γνωστό ακροδεξιό-φασιστικό παραλήρημα για τους μετανάστες,(και τελικά τους “άλλους” γενικότερα) σαν…ριζοσπαστική κριτική. Μάλιστα ο “φιλόσοφος” προχωράει και πιο πέρα λέγοντας ότι επειδή “ή κορυφαία Ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι η καθολικότητα του Διαφωτισμού” τότε αν κάποιοι θέλουν να ενταχθούν σε αυτήν θα πρέπει  “να είναι σε θέση να απαλλαγούν από ορισμένα χαρακτηριστικά τους και ειδικά να αγνοήσουν τις κοινωνικές, θρησκευτικές ή εθνικές αναφορές“.

Δηλαδή, όπως υποστηρίζουν και οι Ναζί, όποιος θέλει να πατήσει το πόδι στην “πολιτισμένη” Ευρώπη θα πρέπει να …..υπογράψει χαρτί αποκήρυξης της θρησκείας του και της κοινωνικής  και της εθνικής του αναφοράς. Γιατί ακόμα και η “Ευρωπαική” θρησκεία είναι…καλύτερη: “Είμαι άθεος, αλλά θαυμάζω τον χειραφετικό πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας” ενώ το “Ισλάμ δεν δίνει την άδεια στους ανθρώπους του να εγκαταλείψουν την κοινότητα των πιστών“. Για αυτό και όλο το Ισλάμ ταυτίζεται με τον ISIS, ακόμα και το….Ιράν (εδώ ο Ζίζεκ-μάλλον απο υπερβάλλοντα ζήλο-ξεπερνάει και τις υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Ε.Ε που συνήθως δεν προβάλλουν ανοιχτά τέτοιες απόψεις): “ο Αγιοταλάχ Χομεϊνί είπε κάποτε: “Εμείς οι μουσουλμάνοι δεν φοβόμαστε όπλα της Δύσης ή τον οικονομικό ιμπεριαλισμός της. Αυτό που φοβόμαστε είναι την ηθική διαφθορά της Δύσης Η ακραία μορφή αυτής της αντίστασης είναι το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) ή, ακόμα περισσότερο, η οργάνωση “Μπόκο Χαράμ” στη Νιγηρία”.

Στόν επίλογο αυτού του αντιδραστικού και ακροδεξιού μανιφέστου, ο Ζίζεκ μας διαβεβαιώνει-φυσικά- ότι είναι και…..μαρξιστής:Υπό αυτή την έννοια, είμαι ακόμα ένας μαρξιστής, γιατί αυτό που έχει σημασία για μένα είναι η υποδομή της ελευθερίας και τα θεμέλια της”. Έτσι ο αστικός φιλελευθερισμός και η άλλη πλευρά του, η ακροδεξιά, ντύνονται την στολή του “μαρξισμού”,ο οποίος παρουσιάζεται γενικά και αόριστα ως θεωρία της “υποδομής” της “ελευθερίας“, δηλαδή σαν θεωρία υποστήριξης της καπιταλισμού και της αστικής εξουσίας (δημοκρατίας) απέναντι σε όλους τους παραπάνω “κινδύνους”.

Μετά απο όλα αυτά, δεν είναι να απορεί κανείς με την καριέρα του “Γίγαντα”, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που η κρίση του καπιταλισμού έχει οδηγήσει σε ανέχεια, φτώχεια και πείνα και καταστολή μέσα στον “δυτικό κόσμο” και σε πολέμους και καταστροφές έξω απο αυτόν. Οι καλοί φίλοι στα δύσκολα φαίνονται, τώρα που η νομιμοποιήση των ιμπεριαλιστικών πολιτικών είναι πιο αναγκαία απο ποτέ. Ας ελπίσουμε ότι αυτοί που πραγματικά ενδιαφέρονται για την στράτευση τους με την εργατική τάξη και την μαρξιστική κριτική και αναπαράγουν-με τον έναν η τον άλλο τρόπο-αυτές τις απόψεις, θα διαβάσουν πιο προσεκτικά τις θέσεις και την πρακτική του Ζίζεκ, ώστε να μην γίνονται τμήμα της διαφημιστικής εκστρατείας αντιδραστικών ιδεών με “ριζοσπαστική” φρασεολογία………

 

 

 

Οι υπογραμμίσεις δικές μας. 

 

 

 

 

Σλάβοϊ Ζίζεκ/ Slavoj Zizek: «Χρειαζόμαστε την Ευρώπη όσο ποτέ άλλοτε!»

 

 

 

 

Ερώτηση: Κύριε Ζίζεκ, η τελευταία χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση έδειξε πόσο ευάλωτο είναι το σύστημα της ελεύθερης αγοράς. Εσείς έχετε μελετήσει τις αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού. Προβλέπετε μια νέα επανάσταση;

Σλάβοϊ Ζίζεκ: Δυστυχώς όχι.

Αλλά δε θα θέλατε να ζήσετε μία επανάσταση; Δεν είστε ακόμη κομουνιστής;

Ζίζεκ: Πολλοί θεωρούν πως είμαι ένας τρελό-μαρξιστής που περιμένει το πλήρωμα του χρόνου. Μπορεί να είμαι πολύ εκκεντρικός, αλλά δεν είμαι τρελός. Είμαι κομμουνιστής, επειδή δεν υπάρχει κάτι καλύτερο, εκτός από την απελπισία για τη σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη. Πριν από έξι μήνες βρισκόμουν στη Νότια Κορέα, όπου έδωσα ομιλίες σχετικά με την κρίση του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλισμού… Στη συνέχεια, το κοινό άρχισε να γελάει και είπε: ‘”Τι είναι αυτά που λες; Κοίταξε μας – Κίνα, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Βιετνάμ – τα πάμε πολύ καλά στην οικονομία. Ποιος έχει βυθιστεί σε κρίση; Εσείς στη Δυτική Ευρώπη ή, ακριβέστερα, σε ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης”.

Ναι, αλλά δεν είναι και τόσο απλά, όπως τα λένε…

Ζίζεκ: Υπάρχει όμως κάποια αλήθεια σε αυτό. Γιατί, μήπως εμείς οι Ευρωπαίοι αισθανόμαστε ότι η ατυχής κατάστασή μας είναι μια ολοκληρωμένη κρίση; Νομίζω ότι αυτό που νιώθουμε δεν είναι ζήτημα Ναι ή Όχι στον καπιταλισμό, αλλά αφορά το μέλλον της ίδιας της Δυτικής δημοκρατίας μας. Κάτι το σκοτεινό σχηματίζεται στον ορίζοντα μας και οι πρώτες καταιγίδες μας έχουν ήδη φτάσει…

Η οικονομική κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει δηλαδή και σε πολιτική κρίση;

Ζίζεκ: Κίνα, Σιγκαπούρη, Ινδία ή – πιο κοντά μας πρόσφατα – η Τουρκία δεν αποτελούν καλούς οιωνούς για το μέλλον. Πιστεύω πως ο σύγχρονος καπιταλισμός αναπτύσσεται σε μια κατεύθυνση στην οποία λειτουργεί καλύτερα χωρίς μία πλήρως ανεπτυγμένη δημοκρατία. Η άνοδος του λεγόμενου “καπιταλισμού με ασιατικές αξίες” κατά την τελευταία δεκαετία γεννά πολλές αμφιβολίες και ερωτήματα: Τι θα συμβεί αν το κινεζικό μοντέλο του αυταρχικού καπιταλισμού αποδείξει πως η φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως την αντιλαμβανόμαστε, δεν είναι πλέον προϋπόθεση ούτε και κινητήριος δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά αντίθετα αποτελεί εμπόδιο της;

Η δημοκρατία ωστόσο δεν υπάρχει για να ανοίξει το δρόμο για τον καπιταλισμό. Υπάρχει για να αντιμετωπίσει τους λανθάνοντες κινδύνους του καπιταλισμού, κι αυτό είναι κάτι που κάνει τη δημοκρατία όλο και πιο αναντικατάστατη…

Ζίζεκ: Όμως το ζήτημα είναι κάτι περισσότερο από το να υπάρχουν απλά ελεύθερες εκλογές. Η ελευθερία της επιλογής μπορεί να οδηγήσει μια κοινωνία προς κάθε πιθανή κατεύθυνση. Υπό αυτή την έννοια, είμαι Λενινιστής. Ο Λένιν ρωτούσε πάντα ειρωνικά: “Ελευθερία; Ναι, αλλά για ποιόν; Γιατί να το κάνετε αυτό;”

Για την ελευθερία της αυτοδιάθεσης. Και, πρώτα απ’ όλα, για την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης…

Ζίζεκ: Θαυμάσια! Δεν είμαι Σταλινιστής, ο οποίος χλευάζει τις πολιτικές ελευθερίες και υποστηρίζει πως η γραμμή του κόμματος είναι και η μοναδική “αλήθεια”. Άλλωστε στην προσωπική σφαίρα και στους ιδιωτικούς χώρους, η ελευθερία της επιλογής αυξάνεται σήμερα, ακόμη και στην Κίνα. Αναφέρομαι φυσικά σε θέματα όπως η σεξουαλική ελευθερία, η ελευθερία μετακίνησης, η ελευθερία του εμπορίου και η ελευθερία στο να γίνουν κάποιοι πλούσιοι. Αναρωτιέμαι όμως αν αυτό είναι αρκετό και αν αυτό το είδος της προσωπικής ελευθερίας της επιλογής είναι στην πραγματικότητα μια παγίδα. Τα κέρδη στην προσωπική ελευθερία τα καλύπτει η απώλεια της κοινωνικής ελευθερίας. Για παράδειγμα το Κράτος-Πρόνοιας που κατεδαφίζεται. Το ζήτημα είναι σε τι είδους κοινωνία θέλουμε να ζούμε; Το πεδίο των επιλογών μέσα στο οποίο μπορούμε να απολαύσουμε τις ατομικές ελευθερίες μας πρέπει να επαναπροσδιοριστεί.

Οι φοιτητικές εξεγέρσεις του 1968 είδαμε πως δεν κατέληξαν σε κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, με εξαίρεση βέβαια κάποιες επιπλέον φιλελεύθερες πολιτικές ελευθερίες που κερδήθηκαν. Σε αντίθεση με τη σημερινή επιθυμία για ατομική ελευθερία, δεν υπάρχει ταυτόχρονα και μια συλλογική κινητοποίηση και επιθυμία για να ξεπεραστεί το υπάρχον σύστημα;

Ζίζεκ: Ο 20ος αιώνας έχει τελειώσει Ένα ολοκληρωτικό καθεστώς είναι πλέον ανίκανο να επιβιώσει μακροπρόθεσμα. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την εικόνα του εαυτού μας που έχουμε στη Δύση, τότε θα πρέπει να επανεξετάσουμε τα τεράστια ζητήματα που σχετίζονται με την επέκταση των δημοκρατικών ελευθεριών και στη διαδικασία της αυτο-χειραφέτησης. Κι όμως αυτά στην Ευρώπη απειλούνται περισσότερο. Είμαι, βλέπετε, ένας ευρωπαϊστής Αριστερός. Έχει γίνει της μόδας σε αριστερούς κύκλους να επικρίνουν τον Ευρωπαϊσμό στο όνομα της πολυπολιτισμικότητας. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι χρειαζόμαστε την Ευρώπη περισσότερο από ποτέ. Απλά φανταστείτε έναν κόσμο δίχως την Ευρώπη. Θα έχετε μόνο δύο πόλους: από τη μία τις ΗΠΑ, με το βάναυσο νεοφιλελευθερισμό τους, κι από την άλλη τον λεγόμενο “Ασιατικό Καπιταλισμό”, με τις αυταρχικές πολιτικές δομές του. Κι ανάμεσά τους θα έχουμε τη Ρωσία του Πούτιν με τις επεκτατικές βλέψεις της. Αυτός ο κόσμος θα έχει χάσει το πολυτιμότερο τμήμα της ευρωπαϊκής κληρονομιάς, όπου η δημοκρατία και η ελευθερία συνεπάγονται μια συλλογική δράση χωρίς την οποία θα ήταν αδύνατη η ισότητα και η δικαιοσύνη.

Αυτή είναι και η κληρονομιά του Διαφωτισμού…

Ζίζεκ: Ακριβώς! Δεν είμαι ένας από τους καλύτερους φίλους του Jürgen Habermas, αλλά συμφωνώ απόλυτα μαζί του σ’ αυτό το σημείο. Περισσότερο από ποτέ πρέπει να συνεχίσουμε και να επιμείνουμε σταθερά στην κληρονομιά του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Είναι το μόνο πράγμα που θα μας επιτρέψει να αλλάξουμε το πλαίσιο αυτού που φαίνεται δυνατό ή εφικτό.

Αυτό όμως δεν είναι κάτι που περιμένουμε περισσότερο από μια φιλελεύθερη δημοκρατία;

Ζίζεκ: Ναι. Πρέπει όμως να πάμε πέρα από τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων φαίνεται ικανοποιημένη με το πρόσχημα της ελευθερίας της επιλογής. αλλά στην πραγματικότητα κάνουν ό,τι λένε οι κυβερνώντες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αγαπημένη κυβερνητική επιλογή των Γερμανών ψηφοφόρων ήταν ένας “μεγάλος συνασπισμός” (σ.μτφ. Η σημερινή συγκυβέρνηση της Μέρκελ βασίζεται στη συνεργασία των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της Γερμανίας: τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες και τους κεντροδεξιούς συντηρητικούς Χριστιανοδημοκράτες). Αυτό συνέβη από φόβο που έχουν οι περισσότεροι να πάρουν πραγματικά ριζοσπαστικές και πρωτοποριακές αποφάσεις και βολεύονται έτσι εντός προκαθορισμένων πλαισίων. Ωστόσο πρέπει να αλλάξει το πεδίο του ίδιου του νοήματος και όχι μόνο η επιδέξια ανάλυση των πραγμάτων και η προσαρμογή σε αυτά. Αντί για μια γενικότερη επιθυμία για αλλαγή, παρατηρούμε όμως μια εξατομικευμένη και ιδιωτικοποιημένη επιθυμία που είναι σε τελική ανάλυση απολιτική. Αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικό δώρο για τον καπιταλισμό, επειδή η φιλελεύθερη δημοκρατική ελευθερία και ο εξατομικευμένος ηδονισμός, μπορούν να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους για τους σκοπούς του καπιταλισμού μετατρέποντάς τους σε εργασιομανείς.

Εσείς τι βλέπετε ως εναλλακτική λύση;

Ζίζεκ: Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να πάμε πίσω στον κομμουνισμό. Ο Σταλινισμός ήταν κατά κάποιο τρόπο χειρότερος από το Φασισμό, αν λάβει κανείς υπόψιν του ότι το κομμουνιστικό ιδεώδες ήταν εκείνο του Διαφωτισμού που στόχευε να οδηγήσει τελικά στην αυτο-απελευθέρωση του λαού. Αλλά αυτό είναι, επίσης, η τραγωδία της διαλεκτικής του Διαφωτισμού. Ο Σταλινισμός παραμένει ένας γρίφος για μένα. Ο Φασισμός δεν είχε ποτέ Διαφωτιστικές φιλοδοξίες, απλά επιδίωκε αποκλειστικά έναν “συντηρητικό εκσυγχρονισμό” χρησιμοποιώντας μάλιστα εγκληματικά μέσα. Ως ένα βαθμό ο Χίτλερ δεν ήταν ριζοσπαστικός… Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι ο Φασισμός μπορεί αρχικά να αποτελούσε μια αντίδραση στην κοινοτυπία και αυταρέσκεια της αστικής κοινωνίας, αλλά όμως εγκλωβίστηκε μέσα στον ορίζοντα της αστικής κοινωνίας και διαιωνίζει ακριβώς αυτή την αυταρέσκεια… Συμμερίζομαι την άποψη του Walter Benjamin πως κάθε άνοδος του Φασισμού είναι προϊόν μιας αποτυχημένης επανάστασης. Η επιτυχία του Φασισμού είναι η αποτυχία της Αριστεράς. Αποδεικνύει ότι υπήρχε ένα επαναστατικό δυναμικό, αλλά η Αριστερά δεν ήξερε πώς να το αξιοποιήσει…

Ποια είναι η παρούσα κατάσταση των βασικών αξιών του φιλελευθερισμού, δηλαδή η ελευθερία, η ισότητα και η δικαιοσύνη; Είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία αρκετά ισχυρή για να προστατεύσει τον εαυτό της από ανελεύθερες επιθέσεις;

Ζίζεκ: Αμφιβάλλω πως είναι σε θέση να αντέξει τις προκλήσεις. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα προσεγγίζει επικίνδυνα το Σημείο Μηδέν. Οι Τέσσερις Ιππότες της Αποκάλυψης είναι η καταστροφή του κλίματος, οι προφανείς συνέπειες των βιογενετικών ερευνών, η έλλειψη της αυτορύθμισης των χρηματοπιστωτικών αγορών και ο όλο και πιο αυξανόμενος αριθμός των ανθρώπων που είναι αποκλεισμένοι. Όσο πιο παγκοσμιοποιημένες γίνονται οι αγορές, τόσο ισχυρότερες θα γίνονται και οι δυνάμεις του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η έλλειψη ξεκάθαρης εναλλακτικής λύσης απέναντι σ΄ αυτές τις προκλήσεις δεν σημαίνει ότι μπορούμε να συνεχίσουμε απλά με την υπάρχουσα κατάσταση. Εάν το υπάρχον σύστημα συνεχίζει να αναπαράγεται, τότε οδεύουμε προς την κατάρρευση του. Το μόνο πράγμα που μπορεί να σώσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία είναι η ανανέωση της Αριστεράς. Εάν οι Αριστεροί χάσουμε αυτή την ευκαιρία, τότε ο κίνδυνος του Φασισμού ή τουλάχιστον ενός νέου αυταρχισμού θα αυξηθεί.

Αυτοί οι κίνδυνοι που αναφέρετε παρατηρούνται ήδη και σήμερα μέσω της αναβίωσης του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, του ακροδεξιού λαϊκισμού και του επιθετικού εθνικισμού.

Ζίζεκ: Πράγματι και η απάντηση σ’ αυτούς τους κινδύνους δεν μπορεί να είναι οι συνηθισμένες αριστερές αντιδράσεις της ανοχής και της κατανόησης. Όχι! Μ’ αυτόν τον τρόπο ο φιλελευθερισμός ίδια θα υπονομεύονταν σιγά-σιγά. Έχουμε το δικαίωμα να θέσουμε όρια. Αισθανόμαστε πολύ ενοχικοί στην Ευρώπη. Η πολυπολιτισμική ανοχή μας είναι ένα σύμπλεγμα ενοχής που μπορεί να προκαλέσει την εξαφάνιση της Ευρώπης. Η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη είναι η αδράνεια, η υποχώρηση της σε μια κουλτούρα της απάθειας και της γενικής σχετικότητας. Υπό αυτή την έννοια είμαι δογματικός. Η ελευθερία δεν μπορεί να διατηρηθεί χωρίς μια ορισμένη δόση δογματισμού. Δεν θέλω να θέσω υπό αμφισβήτηση τα πάντα ή να αμφισβητούνται τα πάντα. Ο φιλελεύθερος δογματισμός βασίζεται σε αυτό που ο Χέγκελ που ονομάζει Ηθική Υπόσταση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο είμαι επίσης ενάντια σε κάθε μορφή πολιτικής ορθότητας (politically correct), που προσπαθεί να ελέγξει κάτι που πρέπει να αποτελεί μέρος της ηθικής ουσίας μας με τις κοινωνικές ή νομικές απαγορεύσεις.

Δεν πρέπει όμως κάθε πολιτισμός να έχει ένα κατώτατο όριο ανεκτικότητας;

Ζίζεκ: Υπάρχουν πράγματα που είναι αδύνατο να ανεχθεί. Τι θα συμβεί αν κάποιο περιοδικό έκανε ανοιχτά διακωμώδηση του Ολοκαυτώματος; Τι γίνεται με τα ανέκδοτα που γίνονται αντιληπτά ως σεξιστικά ή ρατσιστικά; Η αριστερή-φιλελεύθερη στάση για τη γενικευμένη σάτυρα ή το χιούμορ τείνει να πάει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Προς μια αυξημένη ευαισθησία για τους απροστάτευτους άλλους. Βλέπετε τα άσεμνα αστεία είναι μια καλή δοκιμή των ορίων ανοχής μεταξύ διαφόρων πολιτιστικών ομάδων. Γι’ αυτό και τα αγαπώ.

Μπαίνω στον πειρασμό να σας ζητήσω να πείτε μερικά…

Ζίζεκ: Παλιά στην πρώην Γιουγκοσλαβία κάθε ομόσπονδο κρατίδιο είχε κι ένα ανέκδοτο για τους υπόλοιπους. Για παράδειγμα οι Μαυροβούνιοι θεωρούνταν από τους άλλους τεμπέληδες. Το Μαυροβούνιο έχει συχνούς σεισμούς. Το αντίστοιχο λοιπόν ανέκδοτο ήταν: “Γιατί ένας Μαυροβούνιος βάζει το πέος του σε κάθε τρύπα ή ρωγμή; Περιμένει τη σεισμική δόνηση, γιατί είναι πολύ τεμπέλης για να αυνανιστεί!” Χωρίς άσεμνες ανταλλαγές δεν έχουμε καμία πραγματική επαφή με το Άλλο, απλώς έναν ψυχρό σεβασμό.

Αυτές όμως μπορεί να θέσει σε δοκιμασία τα όρια των ανοχών…

Ζίζεκ: Υπάρχουν όρια, αναμφίβολα. Το πρόβλημα γίνεται εκρηκτικό όταν δύο εθνοτικές ή θρησκευτικές ομάδες συμβιώνουν σε στενή γειτνίαση, αλλά έχουν ασυμβίβαστους τρόπους ζωής και, ως εκ τούτου, αντιλαμβάνονται την κριτική της θρησκείας τους ή του τρόπου ζωής τους ως μια επίθεση στην ίδια τους την ταυτότητα.

Υπό αυτή την έννοια το το Ισλάμ αποτελεί μέρος της Ευρώπης;

Ζίζεκ: Η ανοχή δεν αποτελεί λύση. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια ανώτερη κυρίαρχη κουλτούρα, που να ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι διάφορες υποκουλτούρες αλληλεπιδρούν. Η πολυπολιτισμικότητα, με τον αμοιβαίο σεβασμό της για τις ευαισθησίες των άλλων, δεν μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα στην Ευρώπη. Οι φανατικοί Μουσουλμάνοι θεωρούν ότι είναι αδύνατο να ανεχθούν τις βλάσφημες εικόνες μας και το ασεβές χιούμορ μας, τα οποία αποτελούν μέρος της ελευθερίας μας. Αλλά και η Δύση, με τις φιλελεύθερες πρακτικές της, επίσης, βρίσκει απαράδεκτους τους αναγκαστικούς γάμους ή το διαχωρισμό των γυναικών, που αποτελούν μέρος της ζωής των Μουσουλμάνων. Γι ‘αυτό, ως Αριστερός, υποστηρίζω ότι πρέπει να δημιουργήσουμε τον δικό μας ανώτερο πολιτισμό

Τι θα μπορούσε να είναι αυτός; Πως θα μπορούσε να μοιάζει ένας τέτοιος πολιτισμός; Ακόμη και η οικουμενική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενίοτε αμφισβητείται στο όνομα των πολιτισμικών διαφορών…

Ζίζεκ: Η κορυφαία Ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι η καθολικότητα του Διαφωτισμού, μέσα στην οποία τα άτομα αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους, δηλαδή ως ανθρωπότητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι σε θέση να απαλλαγούν από ορισμένα χαρακτηριστικά τους και ειδικά να αγνοήσουν τις κοινωνικές, θρησκευτικές ή εθνικές αναφορές. Δεν είναι αρκετό να ανέχεται ο ένας τον άλλο. Πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν τη δική τους πολιτισμική ταυτότητα ως κάτι ενδεχομένως τυχαίο, ως κάτι που μπορεί να αλλάξει.

Ωστόσο η ανθρωπότητα είναι μια αφηρημένη έννοια. Δεν υπάρχει στην πραγματική ζωή. Στην πραγματικότητα ο καθένας ανήκει σε μια ομάδα ή μια κοινότητα.

Ζίζεκ: Κι όμως η ανθρωπότητα αποτελεί μια πραγματικότητα στη ζωή μας. Εκτός από τα μήλα, τα αχλάδια και τα σταφύλια, πρέπει να υπάρχει μια θέση και για τα φρούτα ως τέτοια. Αγαπώ την ομορφιά αυτής της πλατωνικής ιδέας. Οι άνθρωποι ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα, αλλά την ίδια στιγμή αποτελούν μέρος μιας καθολικής διάστασης, της Ανθρωπότητας. Δεν παραμένουμε οι ίδιοι σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Ένα άτομο μπορεί να αφήσει τη μία κοινότητα, τη μία ταυτότητα και να συμμετέχει σε μία άλλη. Η ταυτότητά μας αποτελείται από πολλές ταυτότητες που μπορεί να υπάρχουν διαδοχικά και παράλληλα.

“Οι μέρες περνούν, όχι εγώ» λέει ένα ποίημα του Guillaume Apollinaire…

Ζίζεκ: Αναφέρεται στη χριστιανική άποψη: Το Άγιο Πνεύμα βρίσκεται σε όλους μας, όλοι το μοιραζόμαστε, ανεξάρτητα αν η ταυτότητά μας συνδέεται με μια συγκεκριμένη κοινότητα. Είμαι άθεος, αλλά θαυμάζω τον χειραφετικό πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας: “Αφήστε τον πατέρα σας, τη μητέρα σας και ακολουθήστε με”, είπε ο Χριστός. Αφήστε την κοινότητά σας πίσω για να βρείτε το δρόμο σας προς την καθολικότητα της ανθρωπότητας!

Η χειραφέτηση είναι στην ουσία μια πράξη βίας. Χωρίζει και ξεριζώνει. Το Ισλάμ δεν δίνει την άδεια στους ανθρώπους του να εγκαταλείψουν την κοινότητα των πιστών.

Ζίζεκ: Δεν υπάρχει ελευθερία, τουλάχιστον όχι καθολική ελευθερία, χωρίς μια στιγμή βίας. Ο αποχωρισμός ενός ατόμου από τις ρίζες του είναι μια αρκετά δύσκολη διαδικασία, αλλά αυτή η δύναμη έχει κάτι το λυτρωτικό γι ‘αυτό ακριβώς το λόγο. Άλλωστε το μυαλό μας είναι αυτό που μας κάνει ξεχωριστούς. Συνδέεται με την ιδιοσυγκρασία μας. Αλλά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως η συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία μας είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα τυχαιότητας και δεν είναι και τόσο σημαντική για τον εαυτό μας. Η Οικουμενικότητα είναι ανοικτή σε ριζικές αλλαγές της ταυτότητας μας.

Τι σημαίνει αυτό για την πολιτική;

Ζίζεκ: Ο ηγέτης της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν, ο Αγιοταλάχ Χομεϊνί είπε κάποτε: “Εμείς οι μουσουλμάνοι δεν φοβόμαστε όπλα της Δύσης ή τον οικονομικό ιμπεριαλισμός της. Αυτό που φοβόμαστε είναι την ηθική διαφθορά της Δύσης”. Η ακραία μορφή αυτής της αντίστασης είναι το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) ή, ακόμα περισσότερο, η οργάνωση “Μπόκο Χαράμ” στη Νιγηρία. Τι περίεργο φαινόμενο! Πρόκειται για ένα κοινωνικό και πολιτικό κίνημα κύριος στόχος του οποίου είναι να κρατήσουν τις γυναίκες αγράμματες και να υποβιβάσουν κι άλλο τη θέση τους. Το παλιό σύνθημα της δεκαετίας του 1960, ότι όλα τα σεξουαλικά θέματα είναι επίσης πολιτικά, αποκτούν εδώ μια απρόσμενη νέα έννοια: Η διατήρηση της αυστηρής ιεραρχίας του φύλου γίνεται η πιο σημαντική πολιτική επιταγή. Η ίδια στάση άλλωστε δεν παρατηρείται, σε μια ηπιότερη μορφή της, στην ρωσική απάντηση στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision, επειδή ένας γενειοφόρος, η “Conchita Wurst” νίκησε; Ο Ρώσος εθνικιστής Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι δήλωσε τον Μάιο του 2014 πως «δεν υπάρχουν περισσότεροι άνδρες ή γυναίκες στην Ευρώπη.» Ακόμη και η Καθολική Εκκλησία ξεσηκώνει τον ίδιο πανικό με τη στάση της απέναντι στο γάμο ατόμων του ιδίου φύλου.

Είναι ο αχαλίνωτος ατομικός ηδονισμός το μόνο πράγμα που έχουμε ως σημείο αντιπαράθεσης σ’ αυτόν τον φονταμενταλισμό;

Ζίζεκ: Όχι, για δύο λόγους. Το πρώτο είναι ότι ο αντίπαλός μας δεν είναι στην πραγματικότητα η θρησκεία. Ο Zivko Kusti, ένας Κροάτης καθολικός εθνικιστής ιερέας, δήλωσε ότι ο Καθολικισμός είναι ένα σύμβολο του γεγονότος ότι οι άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι να απαρνηθούν την εθνική και πολιτιστική τους κληρονομιά, την “Κροατικότητα” τους. Αυτή η δήλωση καθιστά σαφές ότι δεν είναι πλέον ζήτημα πίστης και “εξ αποκαλύψεως αλήθειας”, αλλά περισσότερο ένα πολιτικό-πολιτιστικό έργο. Η θρησκεία εδώ είναι απλά ένα μέσο, ένας δείκτης της συλλογικής μας ταυτότητας. Ένας τρόπος να ασκείται έλεγχος πάνω στα άτομα που ανήκουν στη συλλογικότητά “μας”. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Kusti παραθέτει επιδοκιμαστικά τα λόγια ενός Ιταλού κομμουνιστή που λέει «είμαι άθεος καθολικός». Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Νορβηγός μαζικός δολοφόνος Άντερς Μπρέιβικ, που ο ίδιος δεν είναι πολύ θρησκευόμενος, αναφέρεται στη χριστιανική κληρονομιά ως θεμέλιο της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Ο δεύτερος λόγος, που είναι ακόμη πιο καθοριστικός, είναι ότι η ανεξέλεγκτη προσωπική ελευθερία της επιλογής ταιριάζει άριστα με το σημερινό καπιταλισμό. Ο ατομικός ηδονισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός έχουν μια αμοιβαιότητα, καθώς οδηγούν ο ένας στον άλλο. Μπορεί κανείς να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τον φονταμενταλισμό μόνον με ένα νέο συλλογικό έργο ριζοσπαστικής αλλαγής.

Ποιος καθορίζει τι είναι επιλογή και τι είναι σημαντικό; Για έναν ορθόδοξο μουσουλμάνο, για παράδειγμα, η μαντίλα είναι σημαντική…

Ζίζεκ: Εκεί ακριβώς βρίσκεται το εκρηκτικό πρόβλημα. Το κορίτσι, η γυναίκα πρέπει να αποφασίζει σχετικά με ό,τι την αφορά, να αυτοπροσδιορίζεται. Για να μπορεί να γίνει αυτό πρέπει να απελευθερωθεί από την πίεση της οικογένειας και της κοινότητας. Και για να γίνει δυνατό αυτό όμως χρειάζεται μια βίαιη χειραφέτηση. Η μόνη δυνατότητα για αυτονομία βρίσκεται στον ξεριζωμό από την πίεση της κοινότητας να συμμορφωθεί στους κανόνες της. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ένας από τους ήρωές μου είναι ο Malcolm X. Το «X» σημαίνει τον ξεριζωμό. Δεν τον οδήγησε να αναζητήσει τις αφρικανικές ρίζες του. Αντίθετα το είδε ως έναυσμα για την επίτευξη μιας νέας παγκόσμιας ελευθερίας.

Αποδέχεστε αυτή τη μορφή βίας;

Ζίζεκ: Αποδέχομαι αυτή τη βία, επειδή αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για την πραγματική απελευθέρωση του εαυτού μας. Είναι σαν ένα σαδομαζοχιστικό σεξουαλικό παιχνίδι. Όσοι συμμετέχουν σ’ αυτό μπορούν να συμμετέχουν σε όλες τις διαστροφές. Ανά πάσα στιγμή, όμως, ο καθένας έχει το δικαίωμα να πει: «Σταματήστε, αυτό είναι όλο, βγαίνω έξω». Η πρόοδος στην Δυτική δημοκρατία αποτελείται από τη συνεχόμενη επέκταση του πεδίου της καθολικότητας και, μ’ αυτόν τον τρόπο, επίσης, τη διαφοροποίηση της ελευθερίας επιλογής μεταξύ των πιθανών αποφάσεων. Αυτό δεν σημαίνει κοινοτυπία. Πιο πολύτιμο κι από τις συλλογικές κατακτήσεις μας είναι ενδεχομένως αυτό που έρχεται από το πουθενά για να κατακερματίσει την ταυτότητα μας.

Πριν από χρόνια είχατε συνεργαστεί με το συγκρότημα Laibach και με το κίνημα NSK (Neue Slovenische Kunst). Γιατί να ασχοληθήκατε μαζί τους;

Zizek: Ο λόγος που μου άρεσαν σε μια συγκεκριμένη στιγμή (που ήταν κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών του «υπαρκτού σοσιαλισμού») ήταν διότι συνιστούσαν μια τρίτη φωνή, μια ενοχλητική φωνή, που δεν εντάσσονταν στην αντίθεση μεταξύ των παλαιών κομμουνιστών και των νεοφιλελεύθερο δημοκρατών. Για μένα το μήνυμά τους ήταν πως υπήρχαν θεμελιώδεις μηχανισμοί της εξουσίας από τους οποίους δεν θα μπορούσαμε να απαλλαγούμε με την απλή μετάβαση προς τη δημοκρατία. Αυτό ήταν ένα ενοχλητική μήνυμα, το οποίο ήταν και ο λόγος που νευρίασε τους πάντες. Αυτό όμως δεν ήταν κάποιο αφηρημένο θεωρητικό κατασκεύασμα.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι άνθρωποι της πρώην Γιουγκοσλαβίας πήραν αυτό το μήνυμα ενστικτωδώς. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι Laibach καταπιέστηκαν πιο έντονα από τις νέες δημοκρατικές, εθνικιστικές δυνάμεις στη Σλοβενία από ό,τι στο παρελθόν από τους κομμουνιστές. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 είχαν βέβαια κάποια προβλήματα με τους κομμουνιστές, αλλά από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά, δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Αλλά απέκτησαν και πάλι προβλήματα με τη μετάβαση της εξουσίας. Με τις σκωπτικές τελετουργίες τους για την ολοκληρωτική εξουσία μεταδίδονταν ένα συγκεκριμένο μήνυμα σχετικά με τη λειτουργία της εξουσίας που δεν ταίριαζε με την αφελή πίστη στη φιλελεύθερη δημοκρατία. Το θαύμα ήταν ότι το έκαναν μέσα από συναυλίες και τα κατάφεραν. Αργότερα, προσπάθησαν να αλλάξουν την εικόνα τους (για να το θέσουμε με όρους marketing) αλλά απέτυχαν…

Γιατί, ένας διάσημος διανοούμενος όπως εσείς, προτιμά να προσφέρει δωρεάν το έργο του σε δημόσιους χώρους; Αυτό είναι κάτι που θυμίζει περισσότερο τα περί “ανοιχτής κοινωνίας” του Karl Popper παρά την “προλεταριακή επανάσταση” του Μαρξ.

Ζίζεκ: Θεέ μου, όλα καλά, αλλά όχι Popper! Υπό αυτή την έννοια, είμαι ακόμα ένας μαρξιστής, γιατί αυτό που έχει σημασία για μένα είναι η υποδομή της ελευθερίας και τα θεμέλια της. Οι ειδικοί ας φροντίσουν για την εξεύρεση λύσεων σε συγκεκριμένα προβλήματα. Η διανόηση ασχολείται με τις διερωτήσεις, και αντανακλά τις κοινωνικές συνθήκες στην άσκηση των προσωπικών πολιτικών ελευθεριών. Στο δοκίμιό του «Τι είναι Διαφωτισμός» ο Καντ κάνει διάκριση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων χρήσεων του Λόγου. Αυτό είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Για τον Καντ η δημόσια χρήση της Λογικής σημαίνει ελεύθερη σκέψη, πέρα από οποιεσδήποτε πολιτικές ή θρησκευτικές πιέσεις, ενώ η χρήση της Λογικής αποκλειστικά στην υπηρεσία του κράτους θεωρείται ιδιωτική. Ο αγώνας μας σήμερα, και αυτός περιλαμβάνει και το WikiLeaks, είναι να κρατήσουμε το δημόσιο χώρο εν ζωή.

Πώς, τέλος, μπορούμε να αναπτύξουμε μια απελευθερωτική αλληλεγγύη μεταξύ των ομάδων που είναι πολιτιστικά διαφορετικές;

Ζίζεκ: Η λύση βρίσκεται στο να αγωνιστούμε. Η οικουμενικότητα δεν έχει αρκετή σαφήνεια. Η σύγκρουση των πολιτισμών δεν μπορεί να ξεπεραστεί μέσω ενός πανανθρώπινου συναισθήματος, αλλά περισσότερο μέσω της συνολικής αλληλεγγύης προς εκείνους που αγωνίζονται στα πλαίσια κάθε πολιτισμού. Ο αγώνας μας για την απελευθέρωση θα πρέπει να συνδυαστεί με τη μάχη κατά του συστήματος των Καστών στην Ινδία και την αντίσταση των εργατών στην Κίνα. Τα πάντα εξαρτώνται από αυτό: η μάχη για τους Παλαιστίνιους και κατά του αντισημιτισμού, του WikiLeaks και των Pussy Riot -όλα είναι μέρος του ίδιου αγώνα. Αν όχι, τότε μπορούμε όλοι να πάμε αυτοκτονήσουμε…

 

 

 

 

Μετάφραση-Απόδοση: Γιώργος Στάμκος

 

 

 

https://zenithmag.wordpress.com/2017/07/06/σλάβοϊ-ζίζεκ-slavoj-zizek-χρειαζόμαστε-την-ευρ/

 

 

 

 

1 σχόλιο

  1. Praxis Review Συντάκτης άρθρουΑπάντηση

    Η αρχική πηγή της συνέντευξης (Μάιος 2015) εδώ:

    http://www.spiegel.de/international/zeitgeist/slavoj-zizek-greatest-threat-to-europe-is-it-s-inertia-a-1023506.html

    Η συνέντευξη δόθηκε στο Spiegel. Ένα χρόνο μετά, ο Ζίζεκ εμφανίζεται και στην “Αυγή” (Μάρτιος 2016). Μετά απο διάφορες κοινοτοπίες, μπάινει στην ουσία (και τον σκοπό της συνέντευξης) με αναφορές για την κατάσταση στην Ελλάδα:

    “Όταν είδα τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να ετοιμάζεστε για μια μορφή ανταρτοπόλεμου. Ξέρατε τι ήθελε η Ευρώπη και προετοιμάζατε το έδαφος για νέα κρίση. Αλλά το κόστος θα ήταν για εσάς υψηλό. Για εμένα η κατάσταση ήταν αντικειμενικά τραγική. Και δεν πιστεύω ότι φταίει η κυβέρνηση. Ήταν απλώς μια σκανδαλώδης συμπεριφορά εκ μέρους των χωρών της Ευρωζώνης, η οποία διακρίνεται ξεκάθαρα στη χυδαία δήλωση της Μέρκελ, η οποία είπε πρόσφατα ότι «η Ελλάδα έχει υποφέρει αρκετά, και τώρα πρέπει να τη βοηθήσουμε”.

    Με άλλα λόγια η κυβέρνηση δεν έχει ευθύνη, φταίνει οι “απάνθρωποι” ξένοι.

    Και συνεχίζει:

    “Ξέρω ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε να υπογράψει ένα ακόμη Μνημόνιο. Έδωσε μάχη, αναζήτησε συμμάχους, αλλά έχασε. Όμως ο πόλεμος δεν τελείωσε. Ίσως κάνω λάθος, αλλά σε μερικά χρόνια η κρίση θα ξεσπάσει ξανά, και ίσως με επίκεντρο τη χώρα σας, οπότε μάλλον θα πρέπει να προετοιμάζεστε. Θα είναι μια μάχη που δεν θα δοθεί μόνο σε εθνικό επίπεδο”.

    Με άλλα λόγια το αριστερό μνημόνιο είναι η μόνη εφικτή λύση. Και “συγκεντρώνουμε δυνάμεις” για κάποιες άλλες εποχές…..

    Και αμέσως μετά ακολουθεί ένα νέο ακροδεξιό παραλήρημα ενάντια στους πρόσφυγες, το οποίο έχει αναφερθεί και σε άλλα κείμενα του που δημοσιεύτηκαν εδώ:

    “Ως ρεαλιστής, θεωρώ ότι έπρεπε από την αρχή του εμφυλίου στη Συρία να σταλούν στρατεύματα της Ε.Ε. στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας και η ανθρωπιστική βοήθεια να διανεμόταν με αερομεταφορές. Θα ήταν λιγότερο επίπονο από αυτήν την ανούσια κατάσταση”.

    Και παρακάτω:

    “Για να μην παρεξηγηθώ, δεν λέω να πετάξουμε έξω τους πρόσφυγες. Αλλά το ζήτημα των προσφύγων δεν είναι ανθρωπιστικό. Είναι και πολιτικό και θρησκευτικό και στρατιωτικό. Φαίνεται και από το γεγονός ότι οι πλούσιες αραβικές χώρες δεν νοιάζονται για τους πρόσφυγες”.

    Οπότε:

    “Πιστεύω ότι ως Ευρώπη συμμετέχουμε σε ανθρωπιστική φάρσα που πρέπει να σταματήσει. Δεν μπορεί να έρθουν στην Ευρώπη ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Θα αντιμετωπίσουμε επανάσταση των φτωχότερων τάξεων καθοδηγημένη από λαϊκιστές ακροδεξιούς”.

    Αυτά για να μην θεωρηθεί ότι αυτά είναι “μπουρδολογία” του “φιλόσοφου”. Πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη γραμμή η οποία δουλεύεται απο όλα τα αστικά κόμματα στην Ε.Ε, μαζί με την ακροδεξιά. Α) Δεν “χωράτε”, Β) Εσείς (και όσοι σας υποστηρίζουν) φταίτε για τους Ναζί και τους ακροδεξιούς αφού τους “προκαλείτε”.

    Κατά τα άλλα η αριστερά διαφωνεί με την “θεωρία των άκρων”……

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *