Social vs Media?

socialmedia

 

γράφει η Βέρα Ξηρόπητα

Όλο και περισσότερο παρατηρείται μία «βίαιη εισβολή» των κοινωνικών μέσων στο πεδίο της πολιτικής διεκδίκησης, τόσο στις μορφές με τις οποίες αυτή πραγματώνεται όσο και στο περιεχόμενό της. Τα κοινωνικά κινήματα ως οι πλέον παραδοσιακοί φορείς αλλαγής και αντίστασης τείνουν να αλλάζουν τη μορφή και το περιεχόμενο τους εντάσσοντας με οργανικό τρόπο, σε αυτή τη ταχύτατη ομολογουμένως μεταβολή, και τα κοινωνικά μέσα.

Από την «Αραβική Άνοιξη» και την «εμβληματική» πλατεία Ταχρίρ ως τις «περίφημες πλατείες» των Αγανακτισμένων (Ισπανία, Ελλάδα), τα κοινωνικά κινήματα, οι συλλογικές εξεγερσιακές δράσεις, φαίνεται να συναντούν στα κοινωνικά μέσα ένα πολύτιμο σύμμαχο. Άλλωστε, η γέννηση των κοινωνικών κινημάτων είναι συνυφασμένη με τη μεταβολή. Η εμφάνιση τους στην ιστορία κατέστη κατανοητή θεωρητικά ως η έκφραση των δομικών αλλαγών που συντελλούνται στη σύγχρονη κοινωνία. Η ίδια η συλλογική δράση εσωτερικά μετασχηματίζεται, διαμορφώνεται και οργανώνεται σταδιακά, με βάση τις αξίες και τις πρακτικές της νεωτερικότητας, ενώ ταυτόχρονα προσαρμόζεται στα δεδομένα της εξελισσόμενης καπιταλιστικής κοινωνίας.

Τα κοινωνικά μέσα οφείλουν τη διαδοσή τους σε τρεις συγκεκριμένες ιδιότητες. Πρόκειται για τη ταχύτητά τους, την έλλειψη ιεραρχίας και θεσμικού πλαισίου, καθώς επίσης και τη δυνατότητα τους για διεθνική διάχυση εικόνων, διεκδικήσεων και δράσεων. Η διατήρηση σε ένα πρώτο βαθμό της ανωνυμίας, η ταχύτατη δημοσιοποίηση και η δραματική διάδοση κρίσιμων οπτικών πόρων (τοπικά συμβάντα) αποτελούν απότοκο των παραπάνω χαρακτηριστικών. Επιπρόσθετα, η διαρκής συνδεσιμότητα που ανακύπτει από την ίδια τη γεωγραφία του κυβερνοχώρου, καθιστά τα κοινωνικά μέσα από κομβικό σημείο σύνδεσης απομονωμένων νησίδων αντίστασης σε δίκτυα εμπιστοσύνης, και τελικά σε ένα εργαλείο που πριμοδοτεί την ανάπτυξη μίας ιδιαίτερης επικοινωνιακής δυναμικής. Καθώς συγκεκριμένες πλατφόρμες επικοινωνίας επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες και προσεγγίζουν περιγεγραμμένα ακροατήρια.

Ωστόσο, αυτή η ποιοτική υπεροχή συνίσταται και στη χρήση των μέσων αυτών για την ενίσχυση ενός κρίσιμου γνωστικού περιεχομένου που γίνεται εφικτή μέσω της λειτουργίας newsfeed (ανατροφοδότηση ειδήσεων). Το να τροφοδοτεί και να τροφοδοτείται κανείς δια μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν συνεπάγεται απλώς ατομικές ενέργειες και διαδικασίες αντίληψης για τη χρήση του μέσου. Αλλά μία θεμελιώδη κοινωνική διαδικασία η οποία επιδρά στην ατομική διάσταση της χρήσης των μέσων, στο γνωστικό πεδίο, στο πεδίο του λόγου, της δράσης και εν τέλει της ίδιας της ιδεολογίας. Κατά συνέπεια το να λαμβάνουμε γνώση ενός γεγονότος ή μίας πληροφορίας από τα μέσα ενημέρωσης συνιστά την πλέον άμεση γνωστική διαδικασία.

Έτσι, παρά την έμφαση που δίνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η νέα γενιά   αυτών των τεχνολογικών και διαδικτυακών εφαρμογών δεν μπορεί να δρά μεμονωμένα. Αντίθετα, εντάσσεται οργανικά σε συγκεκριμένα πολιτικά και πολιτισμικά πλαίσια. Αναπτύσσονται με αυτό το τρόπο ορισμένες επικοινωνιακές δυναμικές σχέσεις και δράσεις. Κατά συνέπεια, αποδεικνύεται μάταιη, η προσπάθεια να διαχωρίσει κανείς «offline» και «online» κόσμους.

Στο ερώτημα μπορεί η πολιτική όπως τη γνωρίζουμε να αντικασταθεί από τα νέα μέσα, -ή θέτοντάς το αλλιώς- , θα μπορούσε να σταθεί μία άνιση «εκδυχαϊσμένη» σχέση, του τύπου, «social vs media»; Υπάρχει απάντηση, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η καλύτερα… το ίδιο το ερώτημα είναι λάθος.

Για παράδειγμα, η αδύναμη φυσιογνωμία του κυβερνο-ακτιβισμού, απότοκο της πολύπλοκης γεωγραφίας του διαδικτύου και των περιορισμών που θέτει η δυνητικότητα, απέβησαν μοιραίες για τα κινήματα των πλατειών.Ταιστορικά, πιο ισχυρά και παγιωμένα δίκτυα, κυριάρχων πολιτικών δυνάμεων, που είχαν ήδη συγκροτηθεί, σε συνδυασμό με την αποτυχία των κινημάτων να δημιουργήσουν σταθερά πολιτικά ερείσματα φαίνεται ότι υπερίσχυσαν.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βασίζονται σε «χαλαρούς» δεσμούς καθώς αποτελούνται από «χαλαρά» δίκτυα. Άλλωστε, το διαδίκτυο είναι ένα οριζόντιο δίκτυο, ανομοιογενές, αποδιοργανωμένο και αποκεντροποιημένο. Με την «εντροπία της πληροφορίας» να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα τα δίκτυα αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό από την ισορροπία και προσιδιάζουν στην αβεβαιότητα και στον υψηλό βαθμό διάχυσης. Αποτελεί ερωτηματικό μέσα σε αυτά τα πλαίσια της δυνητικής πραγματικότητας ποια θα ήταν η ανταπόκριση απέναντι σε «καλέσματα» για πολιτικές δράσεις υψηλού ρίσκου και κινδύνου.

Τα κοινωνικά μέσα από μόνα τους δεν μπορούν να οδηγήσουν σε μία επιτυχημένη κινητοποίηση καθώς δεν δημιουργούν, αλλά συμβάλλουν στην πραγματοποίηση προσανατολισμένων δράσεων. Αντίθετα, ανακύπτουν δυναμικές σχέσεις ανάμεσα στις αντικειμενικές συνθήκες γέννησης των εξεγέρσεων, στους δρώντες και στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Αυτές οι σχέσεις παίρνουν σάρκα και οστά μέσα στην ίδια την εξεγερσιακή διαδικασία. Συγκεκριμένα πολιτικά περιεχόμενα προσέγγιζουν περιγεγραμμένα πολιτικά ακροατήρια, συγκεκριμένα πολιτισμικά και πολιτικά περιβάλλοντα. Είναι η τεχνική δυνατότητα των ψηφιακών μέσων που συμβάλλει στη δημιουργία ενός πεδίου επικοινωνιακής δυναμικής και συντελεί σε μεγάλο βαθμό για να επιτευχθεί αυτή η σχέση.   

Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, αναβαθμίζονται, εξελίσσονται και μεταλλάσσονται μέσω της χρήσης τους από τα υποκείμενα της εξέγερσης. Με τη συμβολή των δρώντων μετατρέπονται σε κινηματικά μέσα «αντι-πληροφόρησης», που οργανώνουν τις κινηματικές δράσεις, ενώ αναδεικνύουν τα αίτια της εξέγερσης και προσφέρουν βήμα έκφρασης των επιδιώξεων και των στοχεύσεών τους. Ταυτόχρονα, μέσα στα πλαίσια αυτής της διττής φύσης, τα νέα μέσα, δια μέσω της δράσης των υποκειμένων, “μεταλλάσσονται” για την επίτευξη του σκοπού της εξέγερσης, την ίδια στιγμή που διαφοροποιούν και εξελίσσουν τις λειτουργίες τους. Επιδρούν όχι μόνο στο σκοπό της εξέγερσης, αλλά και στη φυσιογνωμία των δρώντων-χρηστών.

Αν ωστόσο τελικά παραδεχόμαστε μία διαλεκτική αλληλουχία κινηματικών φάσεων, στη πρώτη φάση της διάδοσης, της στρατολόγησης και της προπαγάνδισης των θέσεων της εξέγερσης, τα κοινωνικά μέσα επιτελούν καθοριστική λειτουργία. Ωστόσο, στη δεύτερη φάση της άρθρωσης συγκεκριμένης πολιτικής πρότασης φαίνεται ότι τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης έχουν αμελητέα επίδραση απέναντι σε παγιωμένες και κάθετες πολιτικές δομές συσπείρωσης των κινηματικών δρώντων.

Επιπρόσθετα, το θέμα της ηγεσίας είναι κρίσιμο για τη λειτουργία των κινημάτων, καθώς στο διαδίκτυο, έχουμε περισσότερο αυτο-οργανωμένες σχέσεις ανευ ηγεσίας. Αντίθετα, η πρόσωπο με πρόσωπο οργάνωση και ζύμωση(κοινωνική και πολιτική) και η επιταγή για προσωπική επένδυση των συμμετεχόντων σε ένα κίνημα αποτελούν βασικές και κρίσιμες διαδικασίες, κύριους παράγοντες της κινητοποίησης.

Απόδειξη αποτελεί ότι στις «πλατείες» η οριζόντια φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν μπόρεσε να ανταγωνιστεί παγιωμένους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς. Η ανεπάρκεια αυτή απέναντι στα κάθετα δίκτυα εξουσίας απέτρεψε την δυνατότητα ανάπτυξης μίας αποτελεσματικής πολιτικής οργάνωσης και την εγκαθίδρυση μίας πολιτικής πρότασης εξουσίας. Τα ισχυρά δίκτυα των εκφραστών των εκάστοτε καθεστωτικών ελίτ, ως εδραιωμένες πολιτικές δυναμικές και συσχετισμοί επικράτησαν.

Βέβαια, δεν αρνείται κανείς ότι τα κοινωνικά μέσα ως εργαλείο στα χέρια των κοινωνικών κινημάτων φαίνεται ότι δημιουργούν ένα δεδικασμένο, αν και ένας ψηφιακός «καταιγισμός ιδεών» (brainstorming) δεν θα οδηγούσε μονόδρομα σε χειραφετητικούς ατραπούς. Τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να σκεφτούν σοβαρά τους τρόπους με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες στο πεδίο της επικοινωνίας μπορούν να συνεισφέρουν στη πύκνωση και την ενίσχυση της πολιτικής διαδικασίας όπως και των πολιτικών αποφάσεων. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας η διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους τα νέα μέσα μπορούν όχι μόνο να αποτελέσουν τον ιμάντα κακόβουλων πληροφοριών, με στόχο να βλάψουν τα κινήματα, αλλά και πως αυτά καθίστανται εργαλεία ελέγχου και καταστολής στα χέρια των εξουσιαστικών ελίτ. Μαίνεται ο «πληροφοριακός πόλεμος» απέναντι στις εξουσιαστικές δυνάμεις. Ενώ μένει να ειδωθούν οι μετασχηματιστικές τους δυνατότητες μέσα στη πορεία εξέλιξης των γεγονότων.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *